مجله زندگی ایده آل: شايد خيلي از ما اين توهم را داشته باشيم كه وسواس داريم واقعيت هم اين است كه وسواس حالت شايعي محسوب مي‌شود، شايد خود وسواس‌هاي فكري كوچك را نتوان يك بيماري دانست اما آنچه در روانپزشكي به‌عنوان OCD يا بيماري وسواس- جبري ناميده مي‌شود، يك بيماري است كه حتما بايد تحت درمان باشد اما از كجا بفهميم كه دچار اين حالت هستيم يا نه؟در اينجا دكتر جرف ژيمانيسكي، مدير مركز جهاني OCD حالت‌هايي را كه احتمال ابتلاي شما به اين بيماري را افزايش مي‌دهد فهرست كرده است.
شست‌و‌شوي دست‌ها
روزي چندبار دست‌هاي‌تان را مي‌شوييد؟
يكي از مهم‌ترين علامت‌هاي افراد مبتلا به OCD شستن مكرر دست‌ها و استفاده بسيار زياد از شوينده‌هاست اين حالت آنقدر شاخص است كه حالا وسواس شستوشو از زير گروه‌هاي اصلي بيماري وسواس محسوب مي‌شود. ترس اصلي افراد مبتلا به اين حالت بيمار شدن به وسيله ميكروب‌هاي روي پوست است اما بعضي افراد هستند كه مي‌ترسند ديگران را بيمار كنند. اقليتي هم وجود دارند كه سعي مي‌كنند با شست‌و‌شوي مكرر به آرامش روحي برسند.
چه زماني بايد تحت‌درمان قرار بگيريد؟
اگر حتي پس از شستن كافي دست‌ها نگران وجود ميكروب‌ها و آلودگي روي دست‌تان بوديد يا اگر هميشه ترس از كثيف شدن دست‌ها و ساير اعضاي بدن‌تان داريد يا اگر مي‌ترسيد مثلا با دست زدن به قاشق و چنگال‌هاي ديگران دچار بيماري‌هايي مثل ايدز شويد، بهتر است به يك روانپزشك مراجعه كنيد. درضمن اگر الگوي خاصي براي شستن دست‌ها داريد (مثلا حتما پنج‌بار با صابون و بعد آب‌كشي و بعد تميزكردن تك‌تك زير ناخن‌ها در هرباري كه دست‌ها را مي‌شوييد) اين هم مي‌تواند يك علامت هشدار باشد.
نظافت‌خانه
دائما جاروبرقي و پارچه دست‌تان است؟
افرادي كه در گروه «تميزكاري وسواسي» جا مي‌گيرند هميشه مشغول تميز كردن خانه يا محل كار خود هستند. اين افراد هميشه از آلوده بودن محيط هراس دارند و براي همين هميشه مشغول تميز كردن هستند. اين افراد با هربار تميز كردن احساس راحتي و خوشحالي مي‌كنند اما اين حس آنها دوام نمي‌آورد و جالب اينكه دفعه بعد حس تميز كردن و شستوشو در آنها قوي‌تر است و آنها را رها نمي‌كند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
اگر هرروز چندساعت را مشغول تميزكردن يا نظافت هستيد احتمالا دچار OCD هستيد، اما اگر روزي يك ساعت مشغول تميز كردن و نظافت هستيد كار سخت مي‌شود. دكتر مايكل جنيك، روانشناس در مركز درماني ماساچوست سنتر مي‌گويد: «راه تشخيص اين است كه اگر حس كرديد بايد خانه‌تان را تميز كنيد دست نگه داريد و اين كار را نكنيد، اگر دچار اضطراب و استرس شديد اين احتمالا به معناي درگيري شما با بيماري OCD است.»
رفتار چك كردن
چندبار خاموش بودن گاز را كنترل مي‌كنيد؟
چندبار چك مي‌كنيد مي‌بينيد اجاق گاز خانه را خاموش كرده‌ايد يا تلفن همراه‌تان را برداشته‌ايد؟ درواقع رفتار چك كردن نام خود را هم به اين بيماري داده است و آن را به اسم بيماري وسواس- چك كردن هم مي‌شناسند. چك كردن هم مثل بسياري ديگر از علامت‌هاي اين بيماري ناشي از ترس و اضطراب است، مثلا ترس از مشتعل شدن گاز يا ورود دزد به خانه و...
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
طبيعي است كه مسائل مهم يك يا دوبار، چك شوند اما اگر اين چك كردن روال عادي زندگي شما را به هم بزند (مثلا باعث دير رسيدن شما به سركار شما شود) يا اگر در مورد تمام مسائل باشد و شما حتي در مورد يك مسئله ساده هم نتوانيد از چك كردن صرف‌نظر كنيد (مثلا اگر هركاغذي را به سمت سطل آشغال مي‌اندازيد و بعد مي‌رويد چك مي‌كنيد ببينيد در سطل افتاده است يا نه) حتما به روانپزشك مراجعه كنيد.
انضباط
همه‌چيز را قرينه مي‌خواهيد؟
نظم و انضباط در افراد مبتلا به OCD معناي ديگري پيدا مي‌كند، درواقع آنها مي‌خواهند همه‌چيز زندگي‌شان منظم و اصلا ايده‌آل باشد. براي مثال آنها هنگام ورود به يك اتاق، كه حتي ممكن است اتاق خود آنها هم نباشد، به تميز كردن و منظم كردن چيزها مشغول شوند. اين افراد هميشه دوست دارند كه چيزهاي روي ميزها، دكورها يا حتي داخل كيف‌ها منظم و به‌خصوص قرينه باشند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر لارا اگرمن، متخصص علوم رفتاري در دانشگاه ويسكانيس مي‌گويد: «من خودم آدم منضبطي هستم و هميشه دوست دارم روي ميزكارم يا ميزهاي خانه‌ام تميز و منظم باشد اما اين يك عامل است در افراد با OCD اين يك نياز است، يعني اگر آنها را مقابل يك ميز شلوغ بگذاريد دچار اضطراب خواهند شد و تا آن ميز را منظم نكنند و چيدمان ندهند اضطراب آنها برطرف نخواهد شد.»
چهره‌تان را دوست نداريد
از چهره‌تان شاكي هستيد؟
مشكلي معروف به مشكل ناهنجار بودن، (BDD) مشكلي مرتبط با بيماري وسواس است. در اين حالت افراد مبتلا يك عضو يا كل بدن خود را غيرطبيعي مي‌دانند يا از شكل و حالت آن بدشان مي‌آيد و دركل حس خوبي نسبت به ظاهر خود ندارند. به‌طور معمول اين حس نسبت به بيني، پوست، يا موهاي خود است. خيلي از افرادي كه دچار اين حالت هستند در مورد تميز بودن و پاك بودن بدن خود هم دچار مشكل هستند و افكاري كاملا نظير افراد وسواسي در اين مورد دارند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
طبيعي است كه برخي اندام و اعضاي بدن خود را دوست نداشته باشند يا فكر كنند شكل جذابي ندارند اما افرادي كه دچار BDD يا اختلال وسواسي شديد هستند ساعت‌ها جلوي آينه مي‌ايستند و دائما درحال فكر كردن به اين مسئله هستند. افراد دچار اين حالت حتي ممكن است خود را خانه‌نشين كنند و از حضور مقابل ديگران طفره ورزند.
شمردن
همه چيز را مي‌شماريد؟
آيا شما هم از آن‌دسته افرادي هستيد كه همه‌چيز را مي‌شمارند؟ اتومبيل‌هايي كه از كنارشان مي‌گذرند، پله‌هايي كه از آنها بالا مي‌روند يا علائم راهنمايي و رانندگي را...؟ فرم شديد اين حالت اعتقاد به بعضي اعداد است. مثلا افرادي هستند كه عدد هفت را عدد شانس مي‌دانند و براي همين هركاري انجام مي‌دهند بايد مضرب هفت باشد مثلا اگر سي‌پله تا اتاق كار خود دارند آنقدر از پله‌ها بالا و پايين مي‌روند تا درنهايت با مضربي از هفت پله وارد اتاق كار خود شوند (مثلا از روي بعضي از پله‌ها مي‌پرند و...).
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر جنيك مي‌گويد: «راه تشخيص اينكه رفتار شمارشي شما طبيعي است يا نه اين است كه ببينيد چنين رفتاري در زندگي شما معنا دارد يا نه، طبيعي است كه يك كارمند بانك يا حسابدار يا يك فروشنده بيشتر از افراد عادي همه‌چيز را بشمارند، اگر اين رفتار شما خودتان يا ديگران را اذيت نكند مشكلي نيست اما اگر حتي درخواب هم مشغول شمردن باشيد، يا زندگي‌تان مختل شود، آن وقت بايد به پزشك
مراجعه كنيد.
ترس از خشونت
مي‌ترسيد مورد حمله قرار بگيريد؟
همه ما از مورد حمله واقع شدن مي‌ترسيم و ممكن است از راه رفتن در خيابان‌هاي تاريك و خلوت بترسيم اما اين درمورد بيماران OCD بسيار شديدتر است. دكتر جان اسپنسر درنين، متخصص روانشناسي در دانشگاه بورك مي‌گويد: «به‌طور معمول افكار مرتبط با هراس مورد حمله واقع شدن و ترس از سرقت يا برخوردهاي فيزيكي در اين افراد بسيار بيشتر از افراد عادي است و آنها واكنش‌هاي شديدي به اين گونه افكار دارند.»
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
همه انسان‌ها از خشونت و مورد حمله واقع شدن مي‌ترسند اما اگر اين ترس‌ها باعث مي‌شود از رفتن به پارك و سينما اجتناب كنيد يا خانه و محل كارتان را پر از دزدگير و دوربين امنيتي و ساير وسايل پيشرفته مراقبتي كنيد بد نيست كه با يك روانشناس در اين مورد مشورت كنيد.
افكار نامناسب
افكاري نامناسب در مورد ارتباط داريد؟
افراد مبتلا به OCD ممكن است افكاري نامناسب در مورد ارتباطات جنسي داشته باشند. افكاري كه به ذهن آنها مي‌آيد يا خواب‌هايي كه مي‌بينند ممكن است كاملا نابهنجار بوده و اضطراب آنها را بيشتر كند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر كامينسكي مي‌گويد: «فردي كه دچار OCD است وقتي اين‌گونه افكار به ذهنش هجوم مي‌آورد، مي‌گويد خداي من هيچ‌كس ديگر اين افكار را ندارد و اين خواب‌ها را نمي‌بيند... اينها ترسناك است... حتي ممكن است به خودكشي هم فكر كند.» براي همين اگر نتوانستيد اين افكار را كنترل كنيد و به شدت هراسان و مضطرب شديد يا احيانا افكار ترسناكي مثل خودكشي سراغ‌تان آمد حتما به متخصص مراجعه كنيد.
گرفتن نظر ديگران
چرا دائما تاييد ديگران را مي‌خواهيد؟
يك ويژگي جالب افراد مبتلا به وسواس اين است كه آنها براي كم كردن اضطراب خود سعي مي‌كنند دائما نظر ديگران را در مورد مسئله مرتبط با اضطراب خود بپرسند، براي مثال دائما از دوستان خود مي‌پرسند: «خانه‌ام تميز است... به نظر تو اين ميوه‌ها تميز هستند... يا شنيدي يك بيماري خطرناك از موادغذايي نشسته انتقال پيدا مي‌كند.»
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
اگر يك سؤال را بارها و بارها از آنها مي‌پرسيد، اگر ناراحت شدن آنها از سؤالات خودتان را حس مي‌كنيد و اگر در اين مورد به شما تذكر مي‌دهند، اينها مي‌تواند نشانه‌اي از بيماري وسواسي- جبري باشد. پس اگر اين نشانه‌ها را ديديد به يك روانپزشك باتجربه و مطمئن مراجعه كنيد تا مشكلات‌تان كاهش يابد.
شست‌و‌شوي دست‌ها
روزي چندبار دست‌هاي‌تان را مي‌شوييد؟
يكي از مهم‌ترين علامت‌هاي افراد مبتلا به OCD شستن مكرر دست‌ها و استفاده بسيار زياد از شوينده‌هاست اين حالت آنقدر شاخص است كه حالا وسواس شستوشو از زير گروه‌هاي اصلي بيماري وسواس محسوب مي‌شود. ترس اصلي افراد مبتلا به اين حالت بيمار شدن به وسيله ميكروب‌هاي روي پوست است اما بعضي افراد هستند كه مي‌ترسند ديگران را بيمار كنند. اقليتي هم وجود دارند كه سعي مي‌كنند با شست‌و‌شوي مكرر به آرامش روحي برسند.
چه زماني بايد تحت‌درمان قرار بگيريد؟
اگر حتي پس از شستن كافي دست‌ها نگران وجود ميكروب‌ها و آلودگي روي دست‌تان بوديد يا اگر هميشه ترس از كثيف شدن دست‌ها و ساير اعضاي بدن‌تان داريد يا اگر مي‌ترسيد مثلا با دست زدن به قاشق و چنگال‌هاي ديگران دچار بيماري‌هايي مثل ايدز شويد، بهتر است به يك روانپزشك مراجعه كنيد. درضمن اگر الگوي خاصي براي شستن دست‌ها داريد (مثلا حتما پنج‌بار با صابون و بعد آب‌كشي و بعد تميزكردن تك‌تك زير ناخن‌ها در هرباري كه دست‌ها را مي‌شوييد) اين هم مي‌تواند يك علامت هشدار باشد.
نظافت‌خانه
دائما جاروبرقي و پارچه دست‌تان است؟
افرادي كه در گروه «تميزكاري وسواسي» جا مي‌گيرند هميشه مشغول تميز كردن خانه يا محل كار خود هستند. اين افراد هميشه از آلوده بودن محيط هراس دارند و براي همين هميشه مشغول تميز كردن هستند. اين افراد با هربار تميز كردن احساس راحتي و خوشحالي مي‌كنند اما اين حس آنها دوام نمي‌آورد و جالب اينكه دفعه بعد حس تميز كردن و شستوشو در آنها قوي‌تر است و آنها را رها نمي‌كند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
اگر هرروز چندساعت را مشغول تميزكردن يا نظافت هستيد احتمالا دچار OCD هستيد، اما اگر روزي يك ساعت مشغول تميز كردن و نظافت هستيد كار سخت مي‌شود. دكتر مايكل جنيك، روانشناس در مركز درماني ماساچوست سنتر مي‌گويد: «راه تشخيص اين است كه اگر حس كرديد بايد خانه‌تان را تميز كنيد دست نگه داريد و اين كار را نكنيد، اگر دچار اضطراب و استرس شديد اين احتمالا به معناي درگيري شما با بيماري OCD است.»
چندبار خاموش بودن گاز را كنترل مي‌كنيد؟
چندبار چك مي‌كنيد مي‌بينيد اجاق گاز خانه را خاموش كرده‌ايد يا تلفن همراه‌تان را برداشته‌ايد؟ درواقع رفتار چك كردن نام خود را هم به اين بيماري داده است و آن را به اسم بيماري وسواس- چك كردن هم مي‌شناسند. چك كردن هم مثل بسياري ديگر از علامت‌هاي اين بيماري ناشي از ترس و اضطراب است، مثلا ترس از مشتعل شدن گاز يا ورود دزد به خانه و...
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
طبيعي است كه مسائل مهم يك يا دوبار، چك شوند اما اگر اين چك كردن روال عادي زندگي شما را به هم بزند (مثلا باعث دير رسيدن شما به سركار شما شود) يا اگر در مورد تمام مسائل باشد و شما حتي در مورد يك مسئله ساده هم نتوانيد از چك كردن صرف‌نظر كنيد (مثلا اگر هركاغذي را به سمت سطل آشغال مي‌اندازيد و بعد مي‌رويد چك مي‌كنيد ببينيد در سطل افتاده است يا نه) حتما به روانپزشك مراجعه كنيد.
انضباط
همه‌چيز را قرينه مي‌خواهيد؟
نظم و انضباط در افراد مبتلا به OCD معناي ديگري پيدا مي‌كند، درواقع آنها مي‌خواهند همه‌چيز زندگي‌شان منظم و اصلا ايده‌آل باشد. براي مثال آنها هنگام ورود به يك اتاق، كه حتي ممكن است اتاق خود آنها هم نباشد، به تميز كردن و منظم كردن چيزها مشغول شوند. اين افراد هميشه دوست دارند كه چيزهاي روي ميزها، دكورها يا حتي داخل كيف‌ها منظم و به‌خصوص قرينه باشند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر لارا اگرمن، متخصص علوم رفتاري در دانشگاه ويسكانيس مي‌گويد: «من خودم آدم منضبطي هستم و هميشه دوست دارم روي ميزكارم يا ميزهاي خانه‌ام تميز و منظم باشد اما اين يك عامل است در افراد با OCD اين يك نياز است، يعني اگر آنها را مقابل يك ميز شلوغ بگذاريد دچار اضطراب خواهند شد و تا آن ميز را منظم نكنند و چيدمان ندهند اضطراب آنها برطرف نخواهد شد.»
چهره‌تان را دوست نداريد
از چهره‌تان شاكي هستيد؟
مشكلي معروف به مشكل ناهنجار بودن، (BDD) مشكلي مرتبط با بيماري وسواس است. در اين حالت افراد مبتلا يك عضو يا كل بدن خود را غيرطبيعي مي‌دانند يا از شكل و حالت آن بدشان مي‌آيد و دركل حس خوبي نسبت به ظاهر خود ندارند. به‌طور معمول اين حس نسبت به بيني، پوست، يا موهاي خود است. خيلي از افرادي كه دچار اين حالت هستند در مورد تميز بودن و پاك بودن بدن خود هم دچار مشكل هستند و افكاري كاملا نظير افراد وسواسي در اين مورد دارند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
طبيعي است كه برخي اندام و اعضاي بدن خود را دوست نداشته باشند يا فكر كنند شكل جذابي ندارند اما افرادي كه دچار BDD يا اختلال وسواسي شديد هستند ساعت‌ها جلوي آينه مي‌ايستند و دائما درحال فكر كردن به اين مسئله هستند. افراد دچار اين حالت حتي ممكن است خود را خانه‌نشين كنند و از حضور مقابل ديگران طفره ورزند.
شمردن
همه چيز را مي‌شماريد؟
آيا شما هم از آن‌دسته افرادي هستيد كه همه‌چيز را مي‌شمارند؟ اتومبيل‌هايي كه از كنارشان مي‌گذرند، پله‌هايي كه از آنها بالا مي‌روند يا علائم راهنمايي و رانندگي را...؟ فرم شديد اين حالت اعتقاد به بعضي اعداد است. مثلا افرادي هستند كه عدد هفت را عدد شانس مي‌دانند و براي همين هركاري انجام مي‌دهند بايد مضرب هفت باشد مثلا اگر سي‌پله تا اتاق كار خود دارند آنقدر از پله‌ها بالا و پايين مي‌روند تا درنهايت با مضربي از هفت پله وارد اتاق كار خود شوند (مثلا از روي بعضي از پله‌ها مي‌پرند و...).
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر جنيك مي‌گويد: «راه تشخيص اينكه رفتار شمارشي شما طبيعي است يا نه اين است كه ببينيد چنين رفتاري در زندگي شما معنا دارد يا نه، طبيعي است كه يك كارمند بانك يا حسابدار يا يك فروشنده بيشتر از افراد عادي همه‌چيز را بشمارند، اگر اين رفتار شما خودتان يا ديگران را اذيت نكند مشكلي نيست اما اگر حتي درخواب هم مشغول شمردن باشيد، يا زندگي‌تان مختل شود، آن وقت بايد به پزشك
مراجعه كنيد.
ترس از خشونت
مي‌ترسيد مورد حمله قرار بگيريد؟
همه ما از مورد حمله واقع شدن مي‌ترسيم و ممكن است از راه رفتن در خيابان‌هاي تاريك و خلوت بترسيم اما اين درمورد بيماران OCD بسيار شديدتر است. دكتر جان اسپنسر درنين، متخصص روانشناسي در دانشگاه بورك مي‌گويد: «به‌طور معمول افكار مرتبط با هراس مورد حمله واقع شدن و ترس از سرقت يا برخوردهاي فيزيكي در اين افراد بسيار بيشتر از افراد عادي است و آنها واكنش‌هاي شديدي به اين گونه افكار دارند.»
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
همه انسان‌ها از خشونت و مورد حمله واقع شدن مي‌ترسند اما اگر اين ترس‌ها باعث مي‌شود از رفتن به پارك و سينما اجتناب كنيد يا خانه و محل كارتان را پر از دزدگير و دوربين امنيتي و ساير وسايل پيشرفته مراقبتي كنيد بد نيست كه با يك روانشناس در اين مورد مشورت كنيد.
افكار نامناسب
افكاري نامناسب در مورد ارتباط داريد؟
افراد مبتلا به OCD ممكن است افكاري نامناسب در مورد ارتباطات جنسي داشته باشند. افكاري كه به ذهن آنها مي‌آيد يا خواب‌هايي كه مي‌بينند ممكن است كاملا نابهنجار بوده و اضطراب آنها را بيشتر كند.
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
دكتر كامينسكي مي‌گويد: «فردي كه دچار OCD است وقتي اين‌گونه افكار به ذهنش هجوم مي‌آورد، مي‌گويد خداي من هيچ‌كس ديگر اين افكار را ندارد و اين خواب‌ها را نمي‌بيند... اينها ترسناك است... حتي ممكن است به خودكشي هم فكر كند.» براي همين اگر نتوانستيد اين افكار را كنترل كنيد و به شدت هراسان و مضطرب شديد يا احيانا افكار ترسناكي مثل خودكشي سراغ‌تان آمد حتما به متخصص مراجعه كنيد.
گرفتن نظر ديگران
چرا دائما تاييد ديگران را مي‌خواهيد؟
يك ويژگي جالب افراد مبتلا به وسواس اين است كه آنها براي كم كردن اضطراب خود سعي مي‌كنند دائما نظر ديگران را در مورد مسئله مرتبط با اضطراب خود بپرسند، براي مثال دائما از دوستان خود مي‌پرسند: «خانه‌ام تميز است... به نظر تو اين ميوه‌ها تميز هستند... يا شنيدي يك بيماري خطرناك از موادغذايي نشسته انتقال پيدا مي‌كند.»
چه زماني بايد تحت درمان قرار بگيريد؟
اگر يك سؤال را بارها و بارها از آنها مي‌پرسيد، اگر ناراحت شدن آنها از سؤالات خودتان را حس مي‌كنيد و اگر در اين مورد به شما تذكر مي‌دهند، اينها مي‌تواند نشانه‌اي از بيماري وسواسي- جبري باشد. پس اگر اين نشانه‌ها را ديديد به يك روانپزشك باتجربه و مطمئن مراجعه كنيد تا مشكلات‌تان كاهش يابد.