به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیاتخبرگزاری فارس، کنگره ملی صائب تبریزی و شعر اخلاقی شامگاه گذشته سه‌شنبه هفتم خردادماه در تالار وحدت تهران با حضور حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری و سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
* وزیر ارشاد: شعر اجتماعی، بیشترین تجلی را در دیوان صائب دارد
براساس این گزارش،سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنگره «صائب تبریزی و شعر اخلاقی»، اظهار داشت: صائب چهره مردمی داشت. با مردم حشر و نشر می‌نمود از این رو هم با مشکلات افراد و هم با معضلات جامعه آشنا بود.
حسینی در این مراسم با قرائت شعری از صائب تبریزی، این تبریزی اصالت اصفهانی منزلت، آنهم اصفهان دوران درخشان صفوی! هم ریشه را در آب تربیت آذری طراوت ماندگارش بخشیده بودند و هم ساقه و شاخه را به پرورش سپاهانی لطافت بسیارش! صائب از خاک پاک تبریز است! اما آنچه محصول این بوته تبریزی پیوند صفاهان خورده را مویزستان غورگی ندیده کرد، هرس بهنگام زیارت عتبات عالیات و خصوصاً حج با کرامتی بود که حاصل این تاکستان را تا همیشه بیمه نمود و از آفات زدود.
وی با قرائت این شعر که «شـــــکر لله که بعداز سفر حج صائب/عهد خود تازه به سلطان خراسان کردم»، افزود: در ایران صفوی هم فرصت مدیحه‌سرایی و طبع‌آزمایی و مجلس‌آرایی و سفته‌سایی و ژاژخائی‌های شاعرانه کم شده بود و هم جایگاه شاعران به عالمان و صنعتگران و فن‌آوران واگذار گشته بود و هم تحولات اجتماعی شاعران را از دربار به جامعه کشانده بود و هم حکومت نوپای مرشدمآبانه صفوی به‌دنبال وجاهت مذهبی، به مداحی بیشتر توجه داشت تا مزّاحی و شعر به خوشایند سلطان گفتن !
حسینی ادامه داد: توصیه سلاطین صفوی اعلای شعائر دینی و اعتلای تشیع و احیاء عظمت مجاهدات ائمه اطهار سلام‌الله علیهم اجمعین و زنده کردن عاشورا و فرهنگ عاشورائی بود. مرثیه و تعزیه جایگاهی والا در شعر آن روزگار داشت. محتشم زاییده آن برهه بود!
وی با بیان اینکه به هر دلیل صائب جلای وطن کرد، تاکید کرد: «گهر چو کرد وداع صـدف عزیز شــــود/عزیز مصر به یعقوب این سخن می‌گفت» و یا شاید «دل رمیــدة ما شــکوه از وطن دارد/عقیق ما دل پرخـونی از یمــن دارد»
وزیر ارشاد افزود: شاعر است و سرشار از شور و احساسات ! در هرات و کابل، فراوان تکریم دید و زان‌پس در دکن و در دربار شاه‌جهان، دو چندان! هم بدین سخن سیطرة زبان پارسی را درمی‌یابیم و هم صادرات این سرزمین را که شاعر و عارف و هنرمند و فرهیخته بوده است.
وی ادامه داد: دریغا در پس بی‌مایگی‌ها و بی‌عرضگی‌ها و خیانت‌های پادشاهان، این فرهنگ معلی به بلای رخوت و سستی مبتلا گردید و تلاش آنهمه بزرگ، فنا گردید.
حسینی در ادامه با بیان اینکه بنای شرح حال صائب را ندارم که آنرا به اهلش وامی‌گذارم تصریح کرد: اما جدا از آنکه صائب را مردی دیندار و غیرتمدار و فریضه‌گزار و با اعتبار اثنی‌عشری می‌دانیم و از تأثیر شعرش در تهذیب جامعه، خصوصاً مفرداتش آگاهی داریم، بخشی از خصائل و فضائل آن قلّه مکتب معادله، نه‌تنها مغفول مانده است بلکه به فراموشی سپرده شده است و آن احترام به گذشتگان، پیشکسوتان و معاصران است. گذشتگان را تکریم می‌کند، پیشکسوتان را تعظیم و معاصران را تقدیم :
از گفتــه مولانا مدهوش شــدم صــــائب
این ساغر روحانی صهبای دگــــــــر دارد
***
ز بلبلان خــوش‌الحان این چمــــن صائf
مرید زمزمه حافظ خـــــوش‌الحــــان باش
***
صائب از دردســر هر دو جهــــان باز رهی
ســــراگر در ره عطار نشــــــابور کنـــی
***
این غزل را از حکیــــم غزنوی بشـنو تمام
تا بدانی نطق صائب پیش نطقش الکن است
***
و : این جواب آن غزل صائب که می‌گوید کلیم
هر چه جانکاه است در این راه، دلخواه من است
حسینی گفت: از صائب در این زمان اندک گفتن، الماس به ناخن سفتن است! خراشه‌ای هم برنمی‌دارد چه رسد به تراشه‌ای! سبک اصفهانی به علت پیچیدگی مفاهیم و عمق تعابیر، اندکی از دسترس ذوق‌های ساده‌پسند به دور است مگر آن بخش از این سیاق که اشواق را به جهت مثل سائر بودن به تفهیم سوق می‌دهد.
وی افزود: صائب چهره مردمی داشت؛ با مردم حشر و نشر می‌نمود از این رو هم با مشکلات افراد و هم با معضلات جامعه آشنا بود. شاید بتوان گفت که شعر اجتماعی بیشترین تجلی را در دیوان صائب دارد. افسوس که پرگویی آفت جان شاعران این سبک است.
* حجت‌الاسلام گلپایگانی: شعر در ذوق آدمی و جوامع انسانی نقش اساسی دارد
حجت‌الاسلام محمدی گلپایگانی در این مراسم ضمن باشکوه خواندن آن و تقدیر از وزارت ارشاد برای برگزاری این مراسم اظهار داشت: زندهیاد محمد قهرمان شاعری است که در پیام رهبر انقلاب به خوبی از ایشان تجلیل شایانی شده بود. او با روحیه شهرت ستیزی که داشت اجازه نمی‌داد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای او بزرگداشت برگزار کند چرا که این وزارتخانه بارها در تلاش برای مراسم بزرگداشتی در زمان حیات قهرمان بود اما او هرگز نپذیرفت و از این‌رو شاید نام او برای بسیاری ناشناخته ماند، البته نخبگان شعر ایشان را خوب می‌شناختند.
رئیس دفتر مقام معظم رهبری ضمن بیان خاطره‌ای از سفر رهبر انقلاب به مشهد مقدس تصریح کرد: هر سال تابستان که در کنار رهبر انقلاب به مشهد مشرف می‌شدیم یک روز اختصاص به جلسه با شاعران برجسته خراسان از جمله مرحوم کمال یا کمالپور، مرحوم ذبیح‌الله صاحب‌کار و مرحوم قهرمان و آخرین‌شان به خدا خدمت کند باقرزاده اختصاص داشت. سه نفرشان در قید حیات نیستند و قهرمان در بین آنها از ویژگی خاصی برخوردار بود چرا که شعری ناب داشت.
وی ادامه داد: در آثار باقی‌مانده از زندهیاد قهرمان تصحیح دیوان صائب تبریزی کار بزرگی شمرده می‌شود که بنده نیز آن را در کتابخانه‌ام دارم؛ این صائب‌پژوه تمام وقت خود را صرف این مسائل می‌کرد و در ادامه انجمن 55 ساله را اداره می‌کرد.
حجت‌الاسلام گلپایگانی ضمن اشاره به برگزاری جلسات سه‌شنبه‌ها در این انجمن خاطرنشان کرد: هنگام تشرف به مشهد هنگامی که روزهای سه‌شنبه و همزمان با جلسات این انجمن بود سعی می‌کردم در آن حضور یابم چرا که بزرگان شعر به آنجا می‌آمدند و مرحوم قهرمان در آستانه در ایستاد و پذیرای میهمانان بود، البته رهبر هم ایشان را قدر می‌دانستند رهبر انقلاب ادب‌دوست و ادب‌پرور و طبعی سرشار دارند قدر زر زرگر شناسد قدر گوهر گوهری.
این مقام مسئول ضمن عرض تسلیت به خانواده زندهیاد قهرمان فقدان ایشان را جبران‌ناپذیر خواند و تأکید کرد:نمی‌دانم فرزند زندهیاد قهرمان قریحه پدر را به ارث برده یا نه، اما سفارش می‌کنم حتماً راه پدر را ادامه داده و با همت بلند در آینده جای خالی او را پر کند.
رئیس دفتر مقام معظم رهبری شعر را در زندگی ایرانی‌ها مهم و ارزشمند خواند و افزود: شعر در ذوق آدمی و جوامع انسانی نقش اساسی دارد. پیش از اسلام شعرای عرب اشعاری را می‌سرودند و بهترین‌ها را به خانه کعبه آویزان می‌کردند که نام آن معلقات سبعه بود اما پس از اینکه پیامبر مبعوث شدند شبانه وسایل خودشان را جمع کرده چرا که در پیش قرآن دیگر جلوه‌ای نداشت.
وی ضمن بیان اینکه تجلیل از شعرا کار ارزشمندی است به خباثت دولت انگلیس طی سال‌های گذشته اشاره و عنوان کرد: شما هم از صمیم دل آرزو کنید خدا این حکومت جبار و دولت فاسد انگلیس را نابود کند زیرا خباثت آنها به فارسی‌زبانان مشهود است.
وی افزود: در شبه قاره هند زبان فارسی رواج داشت و خیل شعرای ما نیز به آنجا هجرت کردند به این دلیل که آنجا شعرا را قدر می‌شناختند و حتی گاهی شاعر را در کفه‌ای از ترازو گذاشته و هم وزنش طلا می‌پرداختند؛ فارسی دری هم همان درباری است اما استعمار پیر انگلیس آمد و با تصرف هندوستان یکی از خباثت‌هایش به اسلام و زبان فارسی یعنی براندازی این زبان را رقم زد.
وی در خاتمه پیش از قرائت غزلی از سروده‌هایش گفت: چنین برنامه‌هایی خدمتی است ماندنی و به یادگار می‌ماند و به برکت انقلاب طی این چند سال عنایت ویژه به شعرا شده است و برخورداری از رهبری هنرپرور عامل رونق شعر و شاعری در کشور ما است.
*زمانی: شعر صائب شعر مردم است
براساس این گزارش حجت‌الاسلام محمد زمانی دبیر کنگره ملی صائب تبریزی طی سخنانی اظهار داشت: در دنیایی زندگی می‌کنیم که فرهنگ غرب به دنبال از بین بردن سجایای اخلاقی است تا در ادامه بنیان‌های خانواده را سست کند و ارزش‌های دینی را تحت شعاع هیاهوی خود قرار دهد، باید در دنیا وظایفی داشته و به آن عمل کنیم و در ادامه اخلاق دینی را در جامعه نهادینه کرده و بنیان‌ها را استوار سازیم که بهترین ابزار آن هنر است.
وی تصریح کرد: هنر این جاذبه را دارد و می‌تواند اخلاق را در عمق جان‌ها بنشاند اگر به صائب توجه کنیم یعنی نقش او در احیای اخلاق اسلامی توجه داشته‌ایم.
وی به نام کنگره اشاره و گفت: اشعار اخلاقی صائب امروز در قالب مثل‌ها، زبانزد شده است اینکه صائب از همه اشیاء و طبیعت صحبت می‌کند نمایان آن است که به خوبی به مسائل اشراف و به بیان معارف اخلاقی پرداخته است.
حجت‌الاسلام زمانی گفت: شعر صائب شعر مردم است و در بدنه جامعه حضور دارد اشعار او درس اسکبارستیزی به ما داده و در عرصه سیاسی حضور پررنگ دارد که این موارد از جمله موضوعاتی بود که موجبات برپایی کنگره را فراهم کرد اما آنگونه که باید و شاید صائب در جامعه امروزی ما شناخته شده نیست از این‌رو پیشنهاد شد طی یک نامگذاری روزی را در تقویم روزی را به نام صائب تبریزی در تقویم داشته باشیم تا بهانه‌ای برای یادکرد سالانه از صائب باشد و شعر این شاعر آفاق ایرانی را بپیماید.
*در این مراسم عزیز مهدی از هند شعری برای حضرت زهرا (س) قرائت کرد و در ادامه کلیپ سخنان مقام معظم رهبری به همراه معرفی و بیان زندگی‌نامه صائب تبریزی برای حاضران پخش شد.
* سنگری: چهره‌های بزرگ از بهار تا آرین‌پور به صائب بد گفتند
محمدرضا سنگری محقق، پژوهشگر و نویسنده در این مراسم ابراز داشت: خاطره‌ای را بیان می‌کنم تا فرودگاهی برای طرح بحث باشد. در مسیر مسافرت به خوزستان مدام نوشته‌های پشت ماشین‌ها را می‌خواندم از میان 183 شعر 53 بیت مربوط به صائب تبریزی بود. همه وقتی به سبک هندی می‌پردازیم پختگی، رازآمیزی و ترافیک تصویرکار، کار را برای فهم شعر دشوار می‌کند اما باید پرسید چه شده که مردم ما این همه در صائب شناور شده و آن را زمزمه می‌کنند.
سنگری تأکید کرد: کاویدن در این زمینه و کسب این رمز و راز بهرنگ‌های فراوانی را فراهم می‌آورد سه دهه پشت‌سر گذاشتن انقلاب اسلامی مدال کمی برای شناخت صائب یافته‌ایم اما کمتر کسی از شاعران را در 5 دهه اخیر می‌شناسیم که کمتر از صائب دشنام خورده باشند.
این شاعر ضمن اشاره به چهره‌های بزرگی که دشنام ادبی به صائب داده‌اند، ابراز داشت: چهره‌های بزرگی به صائب بد گفتند که نام آن را دشنام ادبی نمی‌گذارم افرادی از بهار تا آرین‌پور و... به صائب ناروا گفتند اما تلاش برای پاسخ به آنها کمتر شده است من درخواست می‌کنم یاد محمد قهرمان را که بیش از 20 سال زندگی خود را صرف شناخت و شناساندن صائب کرد، قدر بدانیم.
وی تأکید کرد: در همان سفر به خوزستان در میان 53 بیت 25 بیت یافتم که با دستبرد مردم ایران همراه شده و پیوند بیشتری ایجاد کرده بود. یکی از ظرایف کار که صائب را با مردم ما گره می‌زند بعد اخلاقی اوست. هر وقت از غزل سخن می‌گویم شعری را فرارو می‌یابیم که در آن لطافت است البته همه می‌دانیم عرفان بیش از اخلاق مهم است. افق عرفان فراتر از اخلاق است و لطیف‌تر. اخلاقی گاهی در هیئت مشتمل بر شمشیر دارد اما عرفان حریر است و پیوند حریر و شمشیر در شعر صائب اتفاق افتاده است اما ورود مفاهیم اخلاقی به شعر صائب هرگز افق شعری را تنزیل نداد. در حالی که بسیاری از شعرا که شعر اخلاقی سروده‌اند با دشواری مواجه شده‌اند.
سنگری با بیان این جملات که صائب را به شدت نزدیک به حافظ می‌بینم، عنوان کرد: غم، شادی، حالت‌های متضاد انسانی و.... در شعر صائب وجود دارد. این باعث می‌شود در شعر صائب خویشتن را بیابیم. اما در شعر صائب باید به جستجوی خویش بپردازیم.
* طاهری: مرحوم قهرمان منظم، متواضع و مشفق جوانان بود
سیدمحمدرضا طاهری یکی از دوستان و همراهان زنده یاد محمد قهرمان صائب‌پژو برجسته در این مراسم با بیان جملاتی مبنی بر اینکه هنوز هم به زبانم سخت جاری می‌شود که بگویم مرحوم قهرمان درباره این صائب‌پژو توضیح داد: درباره استاد قهرمان دهان می‌باید به پهنای این فلک تا زاویه کوچکی از زحمات او را در ادب فارسی سخن گفت شاید این سخن را برخی مبالغه بدانند اما اهالی فن می‌دانند چه جان‌فرساست مخصوصاً در صفحات خطی بر جای مانده، کاویدن در کتابخانه‌های هند که بعضاً خط خوشی دارند اما چنان بی‌مبالات نوشته شده‌اند که خارج کردن مطلب دشوار است و من در تألیف تذکرة هفت اقلیم چشمهایم را از دست دادم.
وی با اشاره به اینکه نسخه‌های هند مغلوط و بدون خط‌کشی بین مصرع‌ها هستند، ادامه داد: مرحوم قهرمان صائب را با 20 نسخه مقابله کرد این کار بسیار سخت و توان‌کاه است او حتی برخی عکس‌های میکروفیلم‌ها را هم خودش ظاهر کرد این مرد مرتب و با نظم بود و همه چیز در زندگی او نظم داشت هرکه وارد زندگی‌اش می‌شد از نظم در کارها و تحققاتش به نیکویی یاد می‌کرد.
وی به ذکر خاطره‌ای از سفر به تبریز همراه زندهیاد قهرمان اشاره و تصریح کرد: روزهایی که باید به سراغش می‌رفتیم، نرفتیم او بدون ادعا زندگی درویشی داشت و قد خم کرد، استخوان پوکاند و برای ادب فارسی آثار انبوهی را برجای گذاشت.
این شاعر سخنان خود را با مطلعی که برای زندهیاد قهرمان سروده بود اینگونه به پایان برد که:
هر که شنیده در غمت گریه های های من
دست اسف به هم زد و سوخت دلش برای من
* حمید سبزواری، مشفق کاشانی، غلامرضا سازگار و زندهیاد قهرمان تجلیل شدند
در این مراسم از چهره‌های ماندگار و شاعران پیشکسوت در شعر اخلاقی تقدیر شد. شاعرانی چون حمید سبزواری، مشفق کاشانی و غلامرضا سازگار از آن جمله بودند.
همچنین در بخش ویژه کنگره ازپروفسور اختر مهدی از هندوستانتقدیر شد.
از خانواده استاد زندهیاد«محمد قهرمان»به پاس 50 سال پژوهش در شعر صائب و شاعران سبک هندی تجلیل به عمل آمد که خانواده زندهیاد قهرمان هدیه خود را به مؤسسه حافظ‌پژوهی اهدا کردند.
* برگزیدگان صائب تبریزی و شعر اخلاقی»
به دبیرخانه این کنگره 104 مقاله واصل شده بود که برترین‌ها به شرح ذیل می‌باشند:
حسین حاجی علی‌لو با مقاله کاوش با مضامین و مظاهر معرفت‌شناختی و اخلاق در شاعر صاحب، فاطمه تسلیم جهرمی با مقاله بررسی مضامین و شگردهای طنز تعلیمی و اخلاقی در دیوان صائب تبریزی، مهدی سلحشور با مقاله کارکردهای فضیلت، قناعت در دیوان صائب و نرگس اسکویی با مقاله تحت عنوان الگوی زندگی بر مدار قناعت در شعر صائب تبریزی برترین شناخته شده و با اهدای تندیس، لوح و هدایایی از آنها تجلیل شد.
در این مراسم متنپیام تسلیت رهبر انقلابدر پی درگذشت محمد قهرمان قرائت شد و در ادامه کلیپی به معرفی زندهیاد محمد قهرمان، صائب‌پژوه برجسته پخش شد.
با حضور سیدمحمد حسینی وزیر ارشاد و رئیس دفتر مقام معظم رهبریاز تمبر صائب و سه کتاب کنگرهرونمایی شد
* 10 تیر ماه همزمان با تولد زنده یاد محمد قهرمان بنام روز صائب در تقویم ثبت می‌شود
وزیر ارشاد در این مراسم که کمی دیرتر از سایرین رسیده بود با اعلام این خبر که در جلسه شورای فرهنگ عمومی حضور داشتم افزود: در این جلسه برای نامگذاری روزی در تقویم بنام صائب مواردی را مطرح و موافقت اعضای شورای فرهنگ عمومی را کسب کردم از این رو با توجه به اینکه در تقویم روزهای فراوانی به نام شاعران شهیر کشورمان ثبت شده است و اینکه «صائب تبریزی» نیز یکی از شاعران برجسته کشور محسوب می‌شود و باید روزی هم در تقویم با نام او داشته باشیم.
وی ادامه داد: مطلب نخست اینکه تاریخ و اطلاع دقیقی از ولادت و یا وفات صائب تبریزی این شاعر سبک هندی در اختیار نداریم، پیشنهادی ارائه شد تا نام صائب را به حروف ابجد محاسبه کنیم، که 90+1+10+2 مجموعا 103 می‌شود، از این رو یکصد و سومین روز سال که مصادف با دهم تیر می‌شود را بنام صائب نامگذاری کنیم. اما نکته اینجاست که تاریخ تولد زنده یاد قهرمان محقق، پژوهشگر و شاعر نیز دهم تیر 1308 شمسی است، از این رو این پیشنهاد برای درج در تقویم اعلام شد تا صد و سومین روز سال مصادف با روز تولد زنده یاد قهرمان صائب پژوه برجسته است که بنام روز صائب در تقویم درج شود.
انتهای پیام/