«تصور از خود» همان ادراك از خویشتن است؛ به عبارت دیگر، تصور فرد از مهارت‌ها، خصوصیات و توانایی‌هایی است كه دارد. ویژگی‌های شخصیتی كه در این مقیاس بررسی می‌شود مفهومی از خود را ارائه می‌دهند. این مقیاس پنج جنبه از ویژگی‌ها را بررسی و اندازه گیری می‌كند كه عبارت است از:
۱) بعد توانایی‌های ذهنی شامل سوالاتی درباره معلومات، هوش، حافظه، توانایی خواندن و هوشیاری.
۲) بعد كارآمدی (تحصیلی یا شغلی) شامل سوال‌هایی درباره تلاش و سخت كوشی، موفقیت، تنبلی، به اتمام رساندن كار‌ها و یادگیری مطالب.
۳) بعد جذابیت ظاهری شامل سوال‌هایی درباره قیافه، محبوبیت، وضع ظاهر و مرتب بودن.
۴) بعد مهارت‌های اجتماعی شامل سوال‌هایی درباره شوخ طبعی، حسادت، شخصیت و ورزشكاربودن.
۵) بعد عیب‌ها و حسن‌ها شامل سوال‌هایی درباره حرص و طمع، خودخواهی، بی‌رحمی، مهربانی و خلق و خو.
می‌توانید در هر یك از صفات و ویژگی‌هایی كه در ادامه ارائه می‌شود، خود را با دیگران مقایسه كنید و آن عبارتی را علامت بزنید كه درباره شما بیشتر مصداق دارد.
۱) قیافه‌ام...
الف - تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
۲) معلوماتم...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۳) حرص و طمع من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
۴) شوخ طبعی من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۵) هوش من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۶) محبوبیت من...
الف- بیشتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیشتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- كمتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا كمتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
۷) حافظه من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، قوی‌تر است.
ب- قوی‌تر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، ضعیف‌تر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، ضعیف‌تر است.
۸) جذابیت من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- به اندازه بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۹) شخصیت من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ب- بهتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
۱۰) تنبلی من...
الف- تقریبا كمتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- كمتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
۱۱) خودخواهی من...
الف- تقریبا كمتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- كمتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
۱۲) وضع ظاهری من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
۱۳) خلق و خوی من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- بد‌تر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
۱۴) استقلال من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۱۵) مرتب بودن و پاكیزگی من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۱۶) موفقیتم...
الف- بیشتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیشتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- كمتر از بیشتر كسانی كه می‌شناسم.
ه- تقریبا كمتر از همه كسانی كه می‌شناسم.
۱۷) مهربانی‌ام...
الف- بیشتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیشتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- كمتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا كمتر از همه كسانی است كه می‌شناسم.
۱۸) در یادگیری مطالب...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ج- مثل بیشتر كسانی هستم كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، ضعیفترم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، ضعیفترم.
۱۹) حسادتم...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
۲۰) تلاش و سختكوشی من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- به اندازه بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- كمتر از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۲۱) توانایی خواندن و مهارت بیان من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بد‌تر است.
۲۲) در به اتمام رساندن كار‌ها...
الف- از همه كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ج- مثل بیشتر كسانی هستم كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بدترم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بدترم.
۲۳) تیزهوشی و هوشیاری من...
الف- تقریبا بیش از همه كسانی است كه می‌شناسم.
ب- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ج- به اندازه بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر هستم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
۲۴) از نظر ورزشكار بودن...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بهترم.
ج- مثل بیشتر كسانی هستم كه می‌شناسم.
د- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، بدترم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بدترم.
۲۵) بی‌رحمی من...
الف- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ب- از بیشتر كسانی كه می‌شناسم، كمتر است.
ج- مثل بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
د- بیش از بیشتر كسانی است كه می‌شناسم.
ه- تقریبا از همه كسانی كه می‌شناسم، بیشتر است.
روش نمره‌گذاری آزمون
همان طور كه ملاحظه كردید در این پرسشنامه چندین گروه سوال وجود دارد كه هر كدام بیان‌كننده صفتی در فرد است. هریك از این موارد شامل ۵ اظهارنظر درجه‌بندی شده است كه فرد یكی از آن‌ها را انتخاب می‌كند. گزینه‌های این آزمون از ۵ تا یك نمره گذاری می‌شود. به عبارت دیگر برای هر گروه گزینه الف امتیاز ۵، گزینه (ب) امتیاز ۴، گزینه (ج) امتیاز ۳، گزینه (د) امتیاز ۲ و گزینه (هـ) امتیاز یك را به خود اختصاص دهید.
پس از جمع امتیازات حداقل نمره‌ای كه شخص در این مقیاس به دست می‌آورد ۲۵ و حداكثر آن ۱۲۵ است.
نمره آزمون شما عددی بین ۲۵ تا ۱۲۵ خواهد بود كه تحلیل آن براساس جدول زیر انجام خواهد شد:
۷۱ و كمتر از آن بسیار ضعیف
۷۲ تا ۸۱ ضعیف
۸۲ تا ۹۱ متوسط
۹۲ تا ۱۰۱ قوی
۱۰۲ و بیشتر از آن بسیار قوی
تصور از خود و اهمیت آن
«خود كارآمدی» فرد رابطه مستقیمی با عملكرد او دارد و می‌توان آن را در افراد (بخصوص كودكان و نوجوانان) به شیوه‌های گوناگونی تقویت كرد. كسانی كه خود را كارآمد می‌پندارند، علاوه بر كسب موفقیت از نظر عملكرد نیز بیشتر از زندگی احساس رضایت می‌كنند.
«تصور از خود» تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد؛ نگرش دیگران بویژه والدین، تعامل‌های اجتماعی، ارتباط فرد با محیط و زمینه‌های محیطی از جمله عواملی است كه روی تصور از خود تاثیر می‌گذارد. به علاوه ارتباط كودك با والدین، موفقیت و شكست در زندگی و انعكاس نگرش‌های دیگران و خود شخص درباره آن‌ها و شرایط اجتماعی – اقتصادی ازجمله عواملی است كه در شكل گیری و تحول تصور از خود اثر می‌گذارد.
وقتی یك شخص ارزش كمی برای خود قائل است كمتر می‌تواند در برابر فشار عقیده دیگران مقاومت كند. در مقابل كسانی كه ارزش زیادی برای خود قائلند، تصور خدشه ناپذیری از ظرفیت‌ها و فردیت خود دارند. همچنین ثابت شده است كه اشخاص خلاق و اشخاصی كه حرمت بالایی برای خود قائلند، می‌توانند بیش از دیگران، یك نقش فعال در گروه اجتماعی بر عهده گیرند و به صورتی آزاد و مؤثر آنچه را می‌خواهند بیان كنند.
مطالعاتی كه به بررسی تصور از خود در افراد عادی پرداخته‌اند حاكی از آن است كه تصور از خود، نقش اساسی در بهداشت و سلامت روانی افراد به عهده دارد، به گونه‌ای كه با كاهش سطح تصور از خود علایم و نشانه‌هایی چون اضطراب، افسردگی، احساس تنهایی، كمرویی، درون گرایی و... ظاهر خواهند شد و در صورت تداوم، اشكالات جدی به همراه خواهند داشت. همچنین افراد مضطرب، افسرده و كسانی كه خلق و خوی بسیار متغیری دارند، تصور از خودِ ضعیفی دارند. ناتوانی در ابراز وجود، می‌تواند متاثر از تصور از خود نامطلوب فردی باشد. این گروه از افراد از ابراز احساسات، افكار و نظرات خود به دیگران ناتوانند، قادر به دفاع از حقوق خود نیستند و در حضور جمع، مضطرب و ناراحتند.
چه باید كرد؟
آموزش «ابراز وجود» یكی از فنون رایج رفتار درمانی است كه می‌تواند باعث تغییر در تصور از خود شود. یكی از شیوه‌های آموزش ابراز وجود، ایفای نقش است. «مورنو» ایفای نقش را یكی از شیوه‌های درمان گروهی می‌داند. امروزه ایفای نقش كاربردهای متعددی از قبیل تخلیه هیجانی، تغییر نگرش، ایجاد بینش و بصیرت دارد.
روزنامه خراسان/ سیما سیفی