به گزارشامروله، با وجود تمایل دولت به یکسان سازی نرخ ارز، اما این موضوع فرآیند پیچیده ای است که اجرای موفق آن نیازمند ایجاد بسترهای مناسب قانونی و اقتصادی است؛ به ویژه اینکه تحقق نظام تک نرخی ارز نیازمند تداوم هماهنگی سیاست های پولی، ارزی، مالی و بازرگانی است و بانک ها باید مدیریت ریسک ارزی خود را تقویت کنند و بانک مرکزی نیز نظارت مستمر داشته باشد.
البته قبل از آغاز سال جدید، زمزمه های ارز تک نرخی از سوی دولت به گوش می رسید و هرچقدر به زمان تدوین و تصویب سیاستگذاری پولی و مالی سال 94، پیش می رفتیم، موضوع ارز تک نرخی بیشتر و بیشتر از سوی دولتمردان مطرح می شد.
اما تصمیم دولت از بیم آثار تورم احتمالی ناشی از تک نرخی کردن ارز، سبب شد که دولت از این سیاست که قرار بود در روزهای آغازین سال جدید عملیاتی شود، پا پس کشیده و اعلام کند که فعلا قصد ندارد سیاست ارز تک نرخی را در اقتصاد پیاده کند.
این درحالی است که نوسانات شدید ارزی طی سال های گذشته موجب شد تا دولت یازدهم بعد از روی کار آمدن؛ مدیریت بازار ارز را یکی از اهداف مهم اقتصادی خود اعلام کند که در این راستا هم تاکنون موفق عمل کرده است.
از طرفی قانون برنامه پنجم توسعه نیز تکلیف کرده که نظام ارزی کشور باید شناور مدیریت شده و نرخ ارز با توجه به حفظ دامنه رقابت پذیری در تجارت خارجی و با ملاحظه تورم داخلی و جهانی و شرایط اقتصاد کلان از جمله تعیین حد مطلوبی از ذخایر خارجی تعیین شود اما این سیاست زمانی اجرایی خواهد شد که ارز در بازار به نرخ واحد برسد.
البته رشد نرخ بانکی دلار در روزهای پایانی سال 93 و کاهش دلار آزاد این فرضیه را تقویت می کند که بانک مرکزی در حال هماهنگ کردن نرخ ارز رسمی با بازار آزاد است تا با کاهش فاصله قیمت های بانکی و بازار آزاد بتواند برنامه اقتصادی خود را در زمینه ارز در سال 94 اجرایی کند.
براین اساس؛ رییس کل بانک مرکزی به دفعات بر موضوع یکسان سازی نرخ ارز تاکید داشته و طی هفته های پایانی سال 93 اعلام کرد: مقدمات اجرای ارز تک نرخی فراهم شده اما اجرای این سیاست منوط به مهیا شدن شرایط بین المللی برای نظام بانکی است.
معاون اقتصادی بانک مرکزی نیز اعلام کرده که پس از برداشته شدن تحریم ها و احیای روابط کارگزاری، بانک مرکزی به سمت تک نرخی کردن ارز حرکت خواهد کرد.
به گفته پیمان قربانی؛ در شرایط فعلی به دلایلی تک نرخی شدن ارز به مصلحت نیست و حفظ ثبات بازار ارز با ساز و کار فعلی مهمتر است و پس از برداشته شدن تحریم ها و احیای روابط کارگزاری؛ بانک مرکزی به سمت تک نرخی کردن ارز حرکت خواهد کرد.
هم اکنون شمارش معکوس برای پایان دور مذاکرات هسته ای آغاز و حساسیت بازار تشدید شده و منتظر جرقه ای است تا بلافاصله نسبت به آن عکس العمل نشان دهد و به نظر می رسد در این میان ؛بانک مرکزی به دنبال فرصتی است تا گام نهایی را برای تک نرخی کردن ارز بردارد اما باید منتظر نتیجه مذاکرات باشیم تا ببینیم آیا آنچه دولت و تیم اقتصادی از نتیجه مذاکرات انتظار دارند، فراهم خواهد شد.
سیدکمال سیدعلی معاون ارزی سابق بانک مرکزی نیز معتقد است که این بانک به دنبال آن است تا روابط کارگزاری ایجاد شود و بعد از دستیابی به این مهم تک نرخی کردن ارز را اعلام و مرحله نهایی را عملیاتی کند.
اما جعفر مجرد مدیر اجرایی ایران در صندوق بین المللی پول در خصوص یکسان سازی نرخ ارز شرایط بیشتری را قایل شده و می گوید: مدیریت نرخ تورم، دسترسی به منابع ارزی کافی، رعایت برخی الزامات سیاستی، آزادسازی برخی اقلام حساب جاری در تراز پرداخت ها، در کنار پیاده کردن نظام مدیریت شناور شده و ایجاد یک بازار متشکل ارزی که فروشندگان و خریداران بتوانند به راحتی در آن عرضه و تقاضا انجام دهند، از عوامل و بسترهای لازم برای تک نرخی کردن ارز است و با ایجاد آن ها می توان و باید به سمت یکسان سازی حرکت کرد.
به گفته این کارشناس مالی و پولی؛ مدیریت نرخ تورم کلیدی ترین بستر برای تک نرخی کردن ارز است چرا که در صورت بالا بودن این نرخ، حتی در صورت تک نرخی شدن ارز، ارزش پول ملی بتدریج روند کاهشی به خود خواهد گرفت.
البته نمایندگان مجلس نیز با توجه به ثابت بودن قیمت ارز و بهبود منابع ارزی طی یک سال گذشته، معتقدند که دولت شرایط لازم برای اجرای ارز تک نرخی دارد اما باید با برنامه دراین مسیر حرکت کند.
ابراهیم نکو عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به اینکه دولت موضوع تک نرخی شدن ارز را در سال جاری برنامه ریزی خواهد کرد؛ افزود: دولت باید از قبل، زمان تک نرخی شدن قیمت ارز را مشخص کند تا افراد طبق آن برنامه ریزی کنند.
وی با تاکید بر واقعی و در دسترس بودن قیمت ارز، گفت: اگر قیمت ارز با واقعیت بازار آزاد همخوانی نداشته باشد، سیاست تک نرخی شدن ارز با شکست مواجه خواهد شد و به نظر می رسد قیمت ارز باید نزدیک ترین قیمت به نرخ بازار آزاد باشد تا شاهد نوسان قیمتی در این بخش نباشیم.
این نماینده مجلس تاکید کرد: اکنون دارایی های ارزی دولت مطلوب است لذا موقعیت مناسبی پدید آمده تا تک نرخی شدن قیمت ارز رخ دهد اما نباید این روند یک شبه رخ دهد.
غلامعلی جعفرزاده عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیز درباره تک نرخی شدن نرخ ارز، گفت: اگر دولت بر تک نرخی شدن ارز اصرار دارد، باید بسترهای لازم آن را فراهم کند و به مردم بگوید که قصد چنین کاری را دارد.
وی افزود: برای اینکه بتوان شکاف و فاصله ارز مبادله ای و آزاد را از بین برد؛ بهتر است که شیوه پلکانی را دنبال کند و بگوید درمدت شش ماه تا یکسال قیمت ارز مبادله ای به ارز بازار آزاد نزدیک می شود.
این نماینده مجلس گفت: در تک نرخی شدن قیمت ارز نباید شوک قیمتی بر مردم وارد شود؛ اگر سرمایه گذاران فرصت تطبیق خود با ارز تک نرخی را داشته باشند، دیگر شاهد رشد قیمت ها نخواهیم بود و تولیدکنندگان از طریق رشد بهره وری می توانند نرخ کالاهای خود را مدیریت کنند.
به هر حال از گفته کارشناسان؛ اینگونه استنباط می شود که یکی از دلایل اصلی بروز رانت و فساد در اقتصاد چند نرخی بودن کالاهای مختلف است و یکسان سازی نرخ ارز می تواند از بروز فساد و رانت در بازار ارز جلوگیری کرده و رانت مستتر در واردات را به حداقل برساند.
ضمن آنکه یکسان سازی نرخ ارز مانند قیمت بنزین نیست که دولت به یکباره انجام دهد بلکه باید با دقت دنبال شود تا هرگونه تغییر قیمت ارز، تبعات منفی در پی نداشته باشد؛ ضمن آنکه دولت باید نرخ ارز را به صورت واقعی ببیند تا بازار با مشکل مواجه نشود؛ اگر قیمت ارز تک نرخی، بالا و یا پایین دیده شود؛ هر دو به ضرر اقتصاد خواهد بود چرا که وقتی روند افزایشی داشته باشد، قیمت نهایی محصولات رشد پیدا می کند و در صورت روند کاهشی، به دلیل محدودیت ارزی دولت، برخی؛ قیمت ارز را افزایش می دهند.
به نظر می رسد؛ پس از برداشته شدن تحریم ها و احیای روابط کارگزاری؛ بانک مرکزی به سمت تک نرخی کردن ارز حرکت خواهد کرد اما چنانچه بخواهیم ارز تک نرخی به صورت پایدار و در جهت متغیرهای بنیادین اقتصاد در مسیر درست هدایت شود، بانک مرکزی باید مدیریت خوبی بر ثبات بازار ارز و جلوگیری از سفته بازی ها داشته باشد تا یکسان سازی نرخ ارز به خوبی عملیاتی شود.
به هر حال؛ با وجود اینکه بارها دولتمردان و مسئولان بانک مرکزی بر آماده بودن مقدمات اجرای ارز تک نرخی تاکید کرده اند، بازار ارز در سالی که گذشت، تک نرخی نشد و در سال ۹۳ ارز دو نرخی در بازار حاکم بود؛ با این تفاسیر باید دید آیا سال 94 وعده تک نرخی کردن ارز از سوی دولت اجرایی خواهد شد و بانک مرکزی در این دوره گام اساسی برای یکسان سازی نرخ ارز بر خواهد داشت.