گاهی اوقات آدمی بر اثر فشار کاری زیاد دچار احساس خستگی شدید، سرخوردگی، درماندگی، اضطراب و... می‌شود. حالتی که انسان را از همه چیز حتی زنده بودن، بیزار می‌کند. آیا چنین احساسی را تجربه کردید؟
به گزارش نیک صالحی به نقل از پایگاه اطلاع رسانی پیشگیری نوین، این وضعیت ناخوشایند، حالتی است که گاهی اوقات آدمی بر اثر فشار کاری زیاد و بیش از اندازه دچار آن می‌شود. حالت و احساسی که انسان را از همه چیز، حتی زنده بودن، بیزار و بی‌علاقه می‌کند. به این حالت یا وضعیت، اصطلاحا " بریدن" یا "برن اوت" (burnout) می‌گویند.
اگر شما جزء کسانی هستید که احساس سرخوردگی، درماندگی، اضطراب، بی‌علاقگی و... شدید می‌کنید. باید بگوییم ممکن است، دچار " برن‌اوت " یا حالت "بریدن" شده باشید.
فشار کار و یا در واقع نوع شغل افراد سبب چنین وضعیتی در آنها می‌شود. هنگامی که شما در حال خستگی شدید قرار دارید، مشکلات به نظرتان غیر قابل حل می رسند، همه چیز تاریک و دلگیر است. حوصله کار و تصمیم گیری ندارید.
از آن سخت‌تر اینکه شما توان جمع کردن انرژی خود را برای مراقبت از زندگیتان نخواهید داشت، چه برسد به این که بخواهید تغیری یا کاری برای آن انجام دهید.
در چنین شرایطی نه تنها شغل شما بلکه روابط و سلامتی شما در مرض تهدید است. با این وجود، نگران نباشید. می‌توانید تعادل خود را با ارزیابی مجدد اولویت‌ها، ارزش‌ها و صرف زمان بدست آورید.
پیش از هر چیز اجازه دهید این وضعیت و حالت را دقیقا مورد بررسی و تجزیه تحلیل قرار دهیم.
این وضعیت را می توان شبیه سوختن یا منفجر شدن موتور ماشینی فرض کرد که در اثر فشار بسیار و مدام پا بر روی پدال گاز به وجود آمده است. یا مانند طنابی که بر اثر سنگینی، کشیدگی و فشار بیش از حد پاره می‌شود.
کلمه " بریدن " برای بیان این حالت دل زدگی و وازدگی شدید شغلی یا همان " برن اوت " بسیار به جا و درست انتخاب شده است. چرا که حس دقیق این حالت و وضعیت را به انسان القا می‌کند.
آدمی به دلیل تحمل بیش اندازه فشار کاری و یا هر چیز دیگر دچار حالت " برن اوت یا بریدن " می‌شود. حالتی که در آن همه چیز برایش بی‌اهمیت و علی السویه است. او در این شرایط دچار افت شدید انگیزه کاری شده و همه چیز را کنار می‌گذارد.
شاید هم برای همیشه از آن چیز یا کار زده و بیزار شود. به همین خاطر یا از کار اخراج می‌شود یا آن را برای همیشه رها می‌کند.
این حالت دارای دو گونه خفیف و شدید است. حالت خفیف آن از یک روز تا چند ماه ادامه دارد ولی حالت شدید آن ممکن است سال‌ها فرد را درگیر کرده و از پا در آورد.
افرادی که بعد از گذراندن این دوران، (حالت خفیف) توانسته‌اند دوباره بر سر کار خود حاضر شوند، بسیارند.
هر چه برگشت به حالت عادی سریع تر باشد از یک کارمند خوب به یک کارمند عالی ارتقاء خواهید یافت و برعکس.
حالت " برن اوت " و دلزدگی شدید به صورت خستگی فیزیکی یا ذهنی، ایجاد می شوند. یعنی، توان فیزیکی و جسمی برای انجام کارهای شغلی را ندارید و گاهی روح و ذهن تان خسته و آزرده است و آرام و قرار ندارید.
بسیاری از انسان ها هر چند وقت یک بار دوره‌های خفیف این حالت را تجربه می‌کنند. البته پس از پشت سر گذاشتن هر یک از این دوره‌ها فرد قوی‌تر می شود.
اما سوال این است، آیا آدمی می‌تواند از برن‌اوت‌های شدیدتر، جان سالم بدر برد؟ چگونه باید با آن برخورد کند؟ چه راه‌هایی برای مقابله با آن وجود دارد؟ از کجا می‌توان فهمید که در حالت خفیف قرار داریم؟ یا در حال حاضر به برن اوت مبتلا هستیم؟
در پاسخ به این سوال‌ها باید گفت؛ بدون شک اکثر شغل ها سرشار از اضطراب اند. اما اگر احساس عدم تمرکز، ناراحتی، دلزدگی و خستگی شدید می کنید، باید مواظب باشید، شاید شما به " برن اوت " مبتلا شده‌اید.
چنین حالت و وضعیتی ممکن است برای هر کسی اتفاق بیافتد، ولی متوجه آن نشود. تنها با نگاهی دقیق به این پدیده و شناخت بهتر آن می‌توانیم، مشکلاتی که در این شرایط با آن مواجه هستیم را بررسی و حل کنیم. باید قبل از اینکه این وضعیت تاثیرسویی بر سلامت و زندگی ما بگذارد، دست به کار شویم.
پاسخ به سوال‌های زیر کمک می‌کند تا بدانید در چه وضعیتی قرار دارید:
- آیا شما در حال حاضر به فردی بدبین یا ایرادگیر در محل کارتان تبدیل شده‌اید؟
- آیا شما برای رفتن به سر کار خود را مجبور می‌کنید؟
- آیا با مشتریان و همکاران خود بد و بی‌حوصله رفتار می‌کنید؟
- آیا شما در صبح فاقد انرژی لازم برای کار هستید؟
- آیا از دستاورد‌های خود ناراضی هستید؟
- آیا در شغل خود احساس سرخوردگی می‌کنید؟
- آیا خوردن خوراکی و یا کشیدن سیگار و... احساس بهتری در شما ایجاد می‌کند؟
- آیا کیفیت خواب یا اشتهای شما تغییر کرده است؟
- آیا بطور دائم از سر درد، پشت درد یا سایر مشکلات جسمی شکایت دارید؟
اگر پاسخ تان به هر یک از این سوال‌ها "بله" است، به احتمال زیاد دچار فرسودگی و دلزدگی شغلی شده‌اید. برای اطمینان بیشتر باید به پزشک یا مراکزی که خدمات بهداشت روان ارائه می‌دهند، مراجعه کنید.
البته برخی از این نشانه‌ها می‌تواند مربوط به بیماری‌هایی مانند اختلالات تیروئید، افسردگی و... باشد.
توجه داشته باشید، اگرچه " برن اوت " یا " بریدن " می تواند اثرات بدی داشته باشد، اما قابل درمان و رفع است. به راحتی می‌توانید عوامل و علائم آن را بررسی و با شناسایی آنها، درمان را شروع کنید. البته، اساس کار در تمام برن اوت‌های کوتاه مدت یا دراز مدت یکسان است.
شناسایی عوامل برن اوت
برن اوت یا دلزدگی و فرسودگی شغلی می‌تواند عوامل متعددی داشته باشد. عواملی مانند:
- ناتوانی در کنترل وضعیت
- ناتوانی در تصمیم گیری کاری: به عنوان مثال، عدم تصمیم گیری باعث افزایش تکالیف یا حجم کار می‌شود که نهایتا، منجر به دلزدگی و فرسودگی شغلی می‌شود.
- عدم برنامه ریزی در محیط کار
- انتظارات شغلی نامشخص؛ اگر حدود وظایف شما در محل کارتان تعریف و مشخص نشده باشد. ارتباط شما با سرپرست یا دیگر همکاران تان با تشنج و استرس همراه خواهد بود. زیرا حد انتظارات از شما معلوم نیست. به همین دلیل شما احساس راحتی در محل کار نخواهید کرد.
- اثبات مدام کارایی خود در محل کار؛ شاید شما مجبورید در محل کار تمام وقت خود را اثبات کنید. چرا که فکر می‌کنید رئیس و همکاران تان در حال تضعیف شما هستند و متوجه توانایی و کارایی شما نمی‌شوند. چنین شرایطی، موجب ایجاد استرس شغلی شدید در شما خواهد شد.
- نادیده گرفتن ارزش‌های کاری؛ اگر ارزش‌های شما توسط کارفرما نادیده و یا به عمد زیر سوال و سخره گرفته شوند. نارضایتی از محل کار و کسب شروع شده و در نهایت به عدم کارایی و فشار مضاعف کاری منجر خواهد شد.
- شغلی که مناسب مهارت‌های شما نباشد؛ اگر شغل شما در جهت منافع و مناسب مهارت‌های شما نباشد، ممکن است به طور فزاینده‌ای در طول زمان، برای شما استرس زا و خسته کننده شود.
- افراط در پرکاری مدام: هنگامی که شما همیشه به طور یکنواخت و مدام پرکاری می‌کنید. انرژی شما برای آن حجم کار کم کم رو به کاهش خواهد گذاشت. نتیجه این یکنواختی و فشار کاری بر جسم شما چیزی جزء خستگی و فرسودگی نخواهد بود.
با این شرایط بسته به ظرفیت افراد ممکن است بین چند روز تا چند ماه طول بکشد تا حالت "برن اوت" یا بریدن، خود را کاملا نشان دهد.
شناسایی علائم برن اوت
برن اوت یا بریدن، تنها یک دل زدگی شدید از کار و شغل خود نیست. زمانی که واقعا "می‌برید"، به جز انجام کارهای حیاتی، دیگر حاضر به انجام کارهای دیگر نیستید.
تعطیلات عادی نیرو و انرژی شما را برنمی‌گردانند. شما دیگر اشتیاق، علاقه و حتی حوصله‌ای برای انجام کارهای روزمره نخواهید داشت. از هر مسئله کوچکی عصبانی می‌شوید.
از هیچ جیز لذت نمی‌برید و به طور کلی ناراحت هستید، بدون اینکه دلیل آن را بدانید. تمام اینها را احساس می‌کنید ولی قادر به تغییر و گریز از آنها نیستید. و...
علایم زیادی برای برن اوت یا بریدن گفته شده است که احتمالا بعضی یا همه آنها را خود در آن شرایط تجربه کرده‌اید. به طور خلاصه می‌توان گفت در شرایط برن اوت، بریدن و یا وازدگی فرد:
- شخصیتی منفی، گند دماغ پیدا می‌کند و معمولا تمایل به انجام کاری ندارد.
- عدم توانایی تمرکز
- بی علاقگی نسبت به کار روزمره
- احساس رکود و در جا زدن
- احساس بی‌علاقگی به روابط اجتماعی و دوستان
- ایجاد اشکال در انجام عادت‌هایی چون ورزش کردن، خوردن یا خوابیدن
- احساس عدم کارایی
- بی توجهی به نیازهای شخصی و حق تقدم نیازهای دیگران
- کاهش اهمیت عقاید و باور‌های شخصی
- ناشکیبایی و ناآرامی
- احساس خستگی و فرسودگی دائم
- احساس بی مصرفی
- احساس تنهایی و دوری از خواسته‌ها
- بی حوصلگی مکرر
- بیماری‌های مانند سردرد یا مشکلاتی که علت آنها به دلایل علمی، پزشکی و بیماری قابل توجیه نیستند.
- و در نهایت، عدم توجه و انکار مشکلات بالا
با توجه به علایم بالا می توانید از دوستان، آشنایان و خانواده خود برای یافتن دقیق آنها در خود سوال کنید. آنها نه تنها می‌توانند نظرات مفیدی ارائه کنند، بلکه می‌توانند رفتارهایی را خاطر نشان سازند که نشان می‌دهد شما برن اوت یا دلزده شده اید.
مثلا ممکن است آنها به شما بگویند:" زیاد کار می‌کنی و ما خیلی کم تو را می‌بینیم". خصوصا دوستان نزدیک و اعضای خانواده ممکن است بگویند؛ احساس غریبگی در کنار شما داریم و از بودن در کنار شما مانند قدیم لذت نمی‌بریم. با شنیدن این جملات بدانید که شما در وضعیت مناسبی نیستید و باید به فکر باشید.
کار و شغل شما تنها علت برن اوت و دلزدگی شما نیستند. گاهی کارهای دیگری نیز باعث ایجاد آن یا مزید برعلت می شوند. برای پیدا کردن علت فقط توجه کنید که "چه چیزی بیش از همه، ذهن شما را درگیر کرده است؟"
خارج شدن از حالت برن اوت
با توجه به اینکه مدتی طول می‌کشد تا حالت برن اوت یا دلزدگی در رفتارتان نمایان شود، بنابراین، زمانی که از این حالت خود مطمئن شدید برای خلاصی از آن باید سریع دست به کار شوید.
البته برای درمان و از بین بردن اثرات این حالت، باید زمان بسیار و پشتکارخوبی داشته باشید. پس تصمیم بگیرد و با قدرت اقدام کنید.
تصمیم‌گیری اولین قدم برای شروع است. تصمیم گیری قدم مهم و بزرگی است که روند زندگی شما را برای مدت طولانی تغییر خواهد داد و شما با شروع این تصمیم، تغییرات و بهبودی را در خود احساس خواهید کرد.
درمان کامل و وقوع تغییرات گاهی به مدت طولانی، شاید حدود یکسال یا بیشتر طول می‌کشد. و بعد از آن سلامتی کامل به سراغ شما خواهد آمد.
مرحله بعدی پیدا کردن منشاء و مبدا این حالت یعنی برن اوت و نابود کردن آن است. یعنی به دنبال منشاء تمام مشکلات خود بگردید.
بعد از یافتن آن تصمیم بگیرید، منشاء مشکلات هر چه که باشد، نابود کنید و تمام ارتباط تان با آن را قطع کنید. اگر منشاء یک شغل است، بدنبال راهی برای تغییر آن باشید. اگر نمی توانید تغییر بدهید، از آن شغل استعفا دهید. و یا...
بله می‌دانم، تصور استعفا در این وضعیت بد اقتصادی و آمار بالای بیکاری بسیار وحشتناک است. پس قبل از این کار، اول از ذخیره مالی، حداقل برای چند ماه آینده خود مطمئن شوید تا در این مدت که به دنبال شغل جدید می‌گردید، مشکلی پیدا نکنید.
بعد از آن، سعی کنید قبل از ورود به دنیای کار جدید، مدتی طولانی، هر چقدر که لازم می‌دانید مثلا یک تا چند ماه استراحت کنید. اگرچه تعطیلات به تنهایی مشکل را برطرف نمی‌کنند، اما انرژی لازم برای اقدامات بعدی را برای شما فراهم می‌سازند.
در صورتی که به هر دلیل نتوانید از منشاء و مبدا "برن اوت" دوری کنید، باید تا آنجا که ممکن است برای کاهش فشارهای روحی، کمک بگیرید.
از هر چه که می‌توانید؛ دوستان، مشاوران، خانواده و... سریع درخواست کمک کنید تا بتوانید راه حل مناسبی برای حل این مشکل بدست آورید. از درخواست کمک نهراسید و هیچ ابایی نداشته باشید. یادتان باشد، این زندگی و جان شماست...
مرحله بعدی تغییر عادت‌ها و انجام رفتارهای غیرعادی است. یعنی هرچه را که قبلا به صورت عادی انجام می‌دادید، حالا عکس آن را انجام دهید. اگر عادت داشتید بعد ظهر‌ها درمنزل مطالعه کرده یا تلویزیون تماشا می‌کردید، حالا عکس آن را انجام دهید از منزل خارج شده و به یک پارک رفته، مطالعه کنید یا قدم بزنید و...این حرکت باعث شادی و سر زندگی خواهد شد امتحان کنید...
مرحله بعدی توجه به سلامت جسم و بدنتان است. می‌دانم در این حالت بسیار سخت است ولی تصمیم بگیرید و خود را مجبور کنید که روزانه ورزش و بخصوص پیاده روی کنید. عادت غذایی خود را به سمت خوردن میوه و سبزیجات بیشتر کنید.
نوشیدنی‌های سالم و طبیعی میل کنید. با کودکان و دوستان خود بازی کنید، به پیک‌نیک بروید، آشپزی کنید و هوای پاک تنفس کنید و...همه اینها باعث تغییر روحیه شما از منفی به مثبت خواهد شد.
مرحله بعد کیفیت و زمان خواب شما است. اگر مشکل خوابیدن دارید با تکنیک‌های موجود کیفیت و زمان خواب خود را افزایش و بهبود ببخشید. یک خواب خوب و کامل شما را از وضعیت نامناسب خارج کرده و قدرت و توان ذهنی شما را افزایش خواهد داد.
آخرین مرحله صبوری و شکیبایی در تمام این مراحل است. سرعت بهبود در افراد متفاوت است. بنابراین برای بهبودی کاملا باید صبوری به خرج داده و منتظر بمانید.
یادتان باشد که تنها با انرژی بسیار، شادی و عادات صحیح می‌توانید براین حالت غالب شوید. در نتیجه به خود یاد‌آور شوید که مسیر طولانی است با این وجود شما به هدف حود خواهید رسید.
بنابراین اگر واقعا زندگی و شغل تان را دوست دارید، باید برای آن وقت و انرژی فراوان بگذارید. در نهایت حتم داشته باشید که موفقیت بزرگ از آن شماست.