مجله شهرزاد: با شیطنت دستش را به سمت ظرف شیرینی روی میز، دراز کرد. یک نگاهش به در بود که یکدفعه مادر وارد اتاق نشود و نگاه دیگرش به شیرینی‌های داخل ظرف که از عصر تا حالا دلش را برده بود! تا آمد یکی از آن شیرینی‌های بزرگ شکلاتی را که با ترافل‌های رنگی تزئین شده بود، بردارد سر و کله مادر با ابروهای درهم رفته و یک جیغ بنفش پیدا شد که می‌گفت: «آخه من با این شکم سیریناپذیر تو باید چکار کنم؟!» حتما شما هم با چنین صحنه‌‌هایی مواجه شده‌اید. پرخوری مشکل نسبتا شایعی در میان بچه‌هاست که اغلب باعث چاقی و اضافه وزن‌شان هم می‌شود و پدرها و مادرهایی که نگران سلامت فرزندشان هستند را عاصی می‌کند. به نظر شما مناسب‌ترین شیوه برای برخورد با بچه‌های پرخور چیست؟ آیا جایزه دادن، تشویق یا تنبیه کردن یا حتی مسخره کردن او به‌خاطر چربی‌های اضافه‌اش راهگشا خواهد بود؟ این بار از دیدگاه علم تغذیه و روان‌شناسی به بررسی پرخوری کودکان پرداخته‌ایم.
پیشگیری مهم‌تر از درمان
پرخوری اگر تبدیل به عادتی پایدار شود می‌تواند سلامت جسمی کودک را به خطر بیندازد. شاید داشتن یک بچه «تپل مپل» آرزوی برخی پدرها و مادرها باشد اما چند کیلو اضافه وزن در دوران کودکی ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و عروقی و ... را افزایش می‌دهد. بنابراین اینجا هم مثل هر مشکل و بیماری دیگری، پیشگیری بر درمان مقدم است. اگر نمی‌خواهید فرزندی پرخور داشته باشید باید پیش از هر کاری اطلاعات خودتان را در مورد میزان انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک بر حسب جنس، سن و فعالیت بدنی او تکمیل کنید. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانید سرعت رشد در سنین مختلف برای دخترها و پسرها متفاوت است. بنابراین گاهی ما بزرگترها هستیم که با دیکته کردن یک برنامه غذایی خاص و پرحجم در زمانی که رشد فرزندمان به‌طور طبیعی کند شده، زمینه پرخوری او را فراهم می‌کنیم.
پرخوری نشانه است نه مشکل
اگر فرزندتان انتظار دارد هربار که وارد اتاقش می‌شوید یا صدایش می‌زنید، با یک ظرف پر از خوراکی‌های خوشمزه در انتظارش باشید، یا اگر از صبح که چشم‌هایش را باز می‌کند تا وقت خواب سرش داخل یخچال است و دهانش به‌قول معروف می‌جنبد، یعنی شما با یک کودک پرخور طرف هستید که باید تا قبل از اینکه این پرخوری کار دست خودش و شما دهد، فکری به حال این قضیه بکنید. بچه‌های سیریناپذیر معمولا برای غذا ناراحتی و بی‌تابی می‌کنند و اگر کمی دیرتر غذا بخورند، آرامش خودشان را از دست می‌دهند. اما آیا پرخوری به‌خودی خود مشکلی است که شما باید دنبال راه‌حل آن بگردید؟ اگر تابه‌حال این‌طور فکر می‌کردید، 100 درصد در اشتباه بوده‌اید. پرخوری نشانه وجود یک مشکل در کودک شماست که می‌تواند ریشه جسمی یا روانی داشته باشد. بنابراین تا زمانی که علت سیری‌ناپذیری کودک مشخص نشده، شما هم برای درمان پرخوری او راه به‌جایی نخواهید برد. اشتهای بیش از حد و غیرطبیعی فرزند شما ممکن است ناشی از استرس و مواجهه دائمی با موقعیت‌های هیجانی باشد. پس اگر جو خانه‌تان متشنج است یا زیادی کودک را تحت فشار قرار می‌دهید، نباید از پرخوری او آنقدرها هم متعجب شوید. کم‌رویی و خجالتی بودن، گوشه‌گیری و محرومیت از مهر و محبت پدر و مادر هم می‌تواند شکم کودک را سیریناپذیر کند. در این حالت کودک به خوردن پناه می‌برد و از این روش به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی استفاده می‌کند. البته فقط شرایط روحی و روانی نیست که معده کودک شما را مثل یک کیسه بزرگ کش می‌آورد برخی بیماری‌ها و وضعیت‌های فیزیولوژیک هم هستند که این شرایط را رقم می‌زنند. اختلال غده تیروئید یکی از شایع‌ترین علت‌های تغییر در اشتها و وزن در کودکان و بزرگسالان است که البته تشخیص آن نیاز به معاینات پزشکی دارد. این بار که پرخوری دختر یا پسر کوچک‌تان کفر شما را درآورد، به‌جای عصبانی شدن و فریاد زدن یا محروم کردن او بد نیست به الگوی غذاخوردن او توجه کنید. آیا کودک از روی عادت، تقلید یا بی‌حوصلگی سر یخچال می‌رود و کابینت‌ها را برای پیدا کردن یک خوراکی خوشمزه زیر و رو می‌کند یا با این روش می‌خواهد توجه شما را جلب کند؟ فعالیتش زیاد است و بیشتر گرسنه می‌شود تا اشتهای سیری‌ناپذیرش با مجموعه‌ای از علائم جسمانی دیگر از جمله اختلالات خواب همراه شده؟ پیدا کردن علت دقیق پرخوری اولین قدم برای درمان آن است.
خوراکی جایزه نیست
یکی از دلایل پرخوری کودک دریافت جایزه‌های جویدنی و قورت‌دادنی است! این رفتار والدین، کودک را شرطی می‌کند و او هرگز یاد نمی‌گیرد که غذا فقط برای رفع نیاز بدن و گرسنگی است. اگر این رفتار قبل از 5 سالگی انجام شود، به‌سرعت رنگ عادت به خود می‌گیرد. آن وقت مجبورید برای انداختن عادت پرخوری از سر کودک هفت‌خوان رستم را طی کنید. اوضاع زمانی خراب‌تر می‌شود که این جایزه‌ها را از بین خوراکی‌های ناسالم یا همان «هله‌هوله‌ها» انتخاب می‌کنید. اگر فکر می‌کنید جایزه دادن آجیل به جای پفک، یا میوه به جای شکلات انتخاب بهتری است، باز هم در اشتباهید، چون حتی اگر جایزه از بین خوراکی‌های سالم انتخاب شود باز هم کودک را دچار عادت مضر پرخوری می‌کند. پس غذا و میان وعده را تنها به زمانی موکول کنید که او واقعا «گرسنه» بوده و وقت غذا خوردن رسیده باشد. تکلیف جایزه چه می‌شود؟ خب کمی خلاقیت داشته باشید و دختر و پسر کوچک‌تان را با یک کاردستی، یک نقاشی، یا پیشنهاد یک بازی تازه تشویق کنید.
3 اشتباهی که کودک را پرخورتر می‌کند
گاهی والدین آنقدر از رفتارهای کودک مستاصل شده‌اند که روش‌های تربیتی‌شان نه‌تنها باعث از بین رفتن عادت پرخوری نمی‌شود بلکه اوضاع را وخیم‌تر هم می‌کند. یکی از اشتباهات رایج پدرها و مادرها تسلیم شدن زودهنگام در برابر خواسته‌های غذایی کودک است. وقتی فرزند شما می‌خواهد بعد از خوردن یک ناهار مفصل و یک ظرف دسر، چندتا شکلات هم بخورد، به معنای آن نیست که او به غذای بیشتری «نیاز» دارد. پس جلوی او بایستید اما از بمباران احساسی و دادن احساس گناه جدا خودداری کنید. ناراحتی شما از پرخوری کودک در ذهن او تبدیل به احساس ناخواستنی بودن می‌شود و اینجاست که همه تلاش شما نتیجه معکوس می‌دهد و او بیشتر به غذا پناه می‌برد. چون خوردن فعالیت لذت‌بخشی است که آرامش می‌کند و باعث می‌شود ناتوانی خود در کنترل اشتهایش را فراموش کند.
یکی دیگر از اشتباهاتی که معمولا مادرها یا مادربزرگ‌ها مرتکب می‌شوند خوراکی دادن به بچه‌ها برای جبران و تسکین ناراحتی‌های‌شان است. این مسئله باعث می‌شود کودک درباره مفهوم غذا خوردن نتیجه اشتباهی بگیرد و تلاشی برای کنترل اشتهای سیریناپذیر خود نکند.
مسخره یا شرمنده کردن کودک در میان جمع هم یکی دیگر از روش‌های نادرستی است که متاسفانه خیلی از والدین برای درمان پرخوری کودک به آن پناه می‌برند. این روش نه‌تنها کمکی به شما نمی‌کند بلکه باعث می‌شود فرزندتان به پنهان کاری روی بیاورد و در نتیجه افت اعتماد به‌نفس، خشم و افسردگی ناشی از این رفتار پدر و مادر، نظم روانی خود را از دست بدهد.
غذا هم جا و مکانی دارد
یکی از علل شایع پرخوری در کودکان این است که گاهی والدین برای رسیدن به امور شخصی خود یا از سر باز کردن کودک، در هر موقعیت و مکانی فرزندشان را با غذا سرگرم می‌کنند. اگر می‌خواهید اشتهای دختر یا پسرتان را کنترل کنید و مانع از چاق شدن بیش از حد او شوید، غذا خوردن را تنها به آشپزخانه یا میز ناهارخوری منحصر کنید و مدت زمان خاصی را برای این کار در نظر بگیرید. خوراکی خوردن موقع تماشای تلویزیون را محدود کنید چون وقتی فکر کودک مشغول شود، متوجه نمی‌شود چقدر خورده است. در ضمن به فرزندتان بیاموزید که از بشقابی که برایش آماده کرده‌اید غذا بخورد و مستقیما سرش را داخل یخچال نکند. نصب یک علامت ورود ممنوع روی در یخچال می‌تواند در این راه به شما کمک کند.
به جای دهان، دست‌هایش را مشغول کند
همانطور که پیش از این اشاره شد پرخوری کودک در بعضی موارد نشانه بی‌حوصلگی و بیکاری است. در واقع او برای اینکه خودش را سرگرم کند به یک پاکت چیپس پناه می‌برد، یک شیرینی از سر میز بر می‌دارد یا با یک قاشق به جان بستنی‌‌های داخل فریزر می‌افتد تا با جویدن این خوراکی‌ها چند دقیقه‌ای سرگرم شود. اگر شما بتوانید راهی برای مشغول نگه‌داشتن منطقی و هدفمند دست و فکر دختر یا پسر کوچک‌تان پیدا کنید، خود‌به‌خود عادت پرخوری هم از سرش خواهد پرید.
بعد از خوردن غذا، زمانی که مطمئنید کودک‌تان سیر شده، انجام یک فعالیت خاص یا یک بازی جدید را به او پیشنهاد کنید البته برای پیدا کردن بازی مورد علاقه او باید کمی زحمت بکشید و حوزه‌های دوست‌داشتنی‌اش را کشف کنید. این‌طوری کوچولوها متوجه می‌شوند که لذت‌های دیگری هم در زندگی هست که کمی بیشتر از یک متر با یخچال فاصله دارند!
پیشگیری مهم‌تر از درمان
پرخوری اگر تبدیل به عادتی پایدار شود می‌تواند سلامت جسمی کودک را به خطر بیندازد. شاید داشتن یک بچه «تپل مپل» آرزوی برخی پدرها و مادرها باشد اما چند کیلو اضافه وزن در دوران کودکی ریسک ابتلا به برخی بیماری‌ها از جمله دیابت نوع دو، بیماری‌های قلبی و عروقی و ... را افزایش می‌دهد. بنابراین اینجا هم مثل هر مشکل و بیماری دیگری، پیشگیری بر درمان مقدم است. اگر نمی‌خواهید فرزندی پرخور داشته باشید باید پیش از هر کاری اطلاعات خودتان را در مورد میزان انرژی و مواد مغذی مورد نیاز کودک بر حسب جنس، سن و فعالیت بدنی او تکمیل کنید. این مسئله زمانی اهمیت پیدا می‌کند که بدانید سرعت رشد در سنین مختلف برای دخترها و پسرها متفاوت است. بنابراین گاهی ما بزرگترها هستیم که با دیکته کردن یک برنامه غذایی خاص و پرحجم در زمانی که رشد فرزندمان به‌طور طبیعی کند شده، زمینه پرخوری او را فراهم می‌کنیم.
پرخوری نشانه است نه مشکل
اگر فرزندتان انتظار دارد هربار که وارد اتاقش می‌شوید یا صدایش می‌زنید، با یک ظرف پر از خوراکی‌های خوشمزه در انتظارش باشید، یا اگر از صبح که چشم‌هایش را باز می‌کند تا وقت خواب سرش داخل یخچال است و دهانش به‌قول معروف می‌جنبد، یعنی شما با یک کودک پرخور طرف هستید که باید تا قبل از اینکه این پرخوری کار دست خودش و شما دهد، فکری به حال این قضیه بکنید. بچه‌های سیریناپذیر معمولا برای غذا ناراحتی و بی‌تابی می‌کنند و اگر کمی دیرتر غذا بخورند، آرامش خودشان را از دست می‌دهند. اما آیا پرخوری به‌خودی خود مشکلی است که شما باید دنبال راه‌حل آن بگردید؟ اگر تابه‌حال این‌طور فکر می‌کردید، 100 درصد در اشتباه بوده‌اید. پرخوری نشانه وجود یک مشکل در کودک شماست که می‌تواند ریشه جسمی یا روانی داشته باشد. بنابراین تا زمانی که علت سیری‌ناپذیری کودک مشخص نشده، شما هم برای درمان پرخوری او راه به‌جایی نخواهید برد. اشتهای بیش از حد و غیرطبیعی فرزند شما ممکن است ناشی از استرس و مواجهه دائمی با موقعیت‌های هیجانی باشد. پس اگر جو خانه‌تان متشنج است یا زیادی کودک را تحت فشار قرار می‌دهید، نباید از پرخوری او آنقدرها هم متعجب شوید. کم‌رویی و خجالتی بودن، گوشه‌گیری و محرومیت از مهر و محبت پدر و مادر هم می‌تواند شکم کودک را سیریناپذیر کند. در این حالت کودک به خوردن پناه می‌برد و از این روش به‌عنوان یک مکانیسم دفاعی استفاده می‌کند. البته فقط شرایط روحی و روانی نیست که معده کودک شما را مثل یک کیسه بزرگ کش می‌آورد برخی بیماری‌ها و وضعیت‌های فیزیولوژیک هم هستند که این شرایط را رقم می‌زنند. اختلال غده تیروئید یکی از شایع‌ترین علت‌های تغییر در اشتها و وزن در کودکان و بزرگسالان است که البته تشخیص آن نیاز به معاینات پزشکی دارد. این بار که پرخوری دختر یا پسر کوچک‌تان کفر شما را درآورد، به‌جای عصبانی شدن و فریاد زدن یا محروم کردن او بد نیست به الگوی غذاخوردن او توجه کنید. آیا کودک از روی عادت، تقلید یا بی‌حوصلگی سر یخچال می‌رود و کابینت‌ها را برای پیدا کردن یک خوراکی خوشمزه زیر و رو می‌کند یا با این روش می‌خواهد توجه شما را جلب کند؟ فعالیتش زیاد است و بیشتر گرسنه می‌شود تا اشتهای سیری‌ناپذیرش با مجموعه‌ای از علائم جسمانی دیگر از جمله اختلالات خواب همراه شده؟ پیدا کردن علت دقیق پرخوری اولین قدم برای درمان آن است.
خوراکی جایزه نیست
یکی از دلایل پرخوری کودک دریافت جایزه‌های جویدنی و قورت‌دادنی است! این رفتار والدین، کودک را شرطی می‌کند و او هرگز یاد نمی‌گیرد که غذا فقط برای رفع نیاز بدن و گرسنگی است. اگر این رفتار قبل از 5 سالگی انجام شود، به‌سرعت رنگ عادت به خود می‌گیرد. آن وقت مجبورید برای انداختن عادت پرخوری از سر کودک هفت‌خوان رستم را طی کنید. اوضاع زمانی خراب‌تر می‌شود که این جایزه‌ها را از بین خوراکی‌های ناسالم یا همان «هله‌هوله‌ها» انتخاب می‌کنید. اگر فکر می‌کنید جایزه دادن آجیل به جای پفک، یا میوه به جای شکلات انتخاب بهتری است، باز هم در اشتباهید، چون حتی اگر جایزه از بین خوراکی‌های سالم انتخاب شود باز هم کودک را دچار عادت مضر پرخوری می‌کند. پس غذا و میان وعده را تنها به زمانی موکول کنید که او واقعا «گرسنه» بوده و وقت غذا خوردن رسیده باشد. تکلیف جایزه چه می‌شود؟ خب کمی خلاقیت داشته باشید و دختر و پسر کوچک‌تان را با یک کاردستی، یک نقاشی، یا پیشنهاد یک بازی تازه تشویق کنید.
3 اشتباهی که کودک را پرخورتر می‌کند
گاهی والدین آنقدر از رفتارهای کودک مستاصل شده‌اند که روش‌های تربیتی‌شان نه‌تنها باعث از بین رفتن عادت پرخوری نمی‌شود بلکه اوضاع را وخیم‌تر هم می‌کند. یکی از اشتباهات رایج پدرها و مادرها تسلیم شدن زودهنگام در برابر خواسته‌های غذایی کودک است. وقتی فرزند شما می‌خواهد بعد از خوردن یک ناهار مفصل و یک ظرف دسر، چندتا شکلات هم بخورد، به معنای آن نیست که او به غذای بیشتری «نیاز» دارد. پس جلوی او بایستید اما از بمباران احساسی و دادن احساس گناه جدا خودداری کنید. ناراحتی شما از پرخوری کودک در ذهن او تبدیل به احساس ناخواستنی بودن می‌شود و اینجاست که همه تلاش شما نتیجه معکوس می‌دهد و او بیشتر به غذا پناه می‌برد. چون خوردن فعالیت لذت‌بخشی است که آرامش می‌کند و باعث می‌شود ناتوانی خود در کنترل اشتهایش را فراموش کند.
یکی دیگر از اشتباهاتی که معمولا مادرها یا مادربزرگ‌ها مرتکب می‌شوند خوراکی دادن به بچه‌ها برای جبران و تسکین ناراحتی‌های‌شان است. این مسئله باعث می‌شود کودک درباره مفهوم غذا خوردن نتیجه اشتباهی بگیرد و تلاشی برای کنترل اشتهای سیریناپذیر خود نکند.
مسخره یا شرمنده کردن کودک در میان جمع هم یکی دیگر از روش‌های نادرستی است که متاسفانه خیلی از والدین برای درمان پرخوری کودک به آن پناه می‌برند. این روش نه‌تنها کمکی به شما نمی‌کند بلکه باعث می‌شود فرزندتان به پنهان کاری روی بیاورد و در نتیجه افت اعتماد به‌نفس، خشم و افسردگی ناشی از این رفتار پدر و مادر، نظم روانی خود را از دست بدهد.
غذا هم جا و مکانی دارد
یکی از علل شایع پرخوری در کودکان این است که گاهی والدین برای رسیدن به امور شخصی خود یا از سر باز کردن کودک، در هر موقعیت و مکانی فرزندشان را با غذا سرگرم می‌کنند. اگر می‌خواهید اشتهای دختر یا پسرتان را کنترل کنید و مانع از چاق شدن بیش از حد او شوید، غذا خوردن را تنها به آشپزخانه یا میز ناهارخوری منحصر کنید و مدت زمان خاصی را برای این کار در نظر بگیرید. خوراکی خوردن موقع تماشای تلویزیون را محدود کنید چون وقتی فکر کودک مشغول شود، متوجه نمی‌شود چقدر خورده است. در ضمن به فرزندتان بیاموزید که از بشقابی که برایش آماده کرده‌اید غذا بخورد و مستقیما سرش را داخل یخچال نکند. نصب یک علامت ورود ممنوع روی در یخچال می‌تواند در این راه به شما کمک کند.
به جای دهان، دست‌هایش را مشغول کند
همانطور که پیش از این اشاره شد پرخوری کودک در بعضی موارد نشانه بی‌حوصلگی و بیکاری است. در واقع او برای اینکه خودش را سرگرم کند به یک پاکت چیپس پناه می‌برد، یک شیرینی از سر میز بر می‌دارد یا با یک قاشق به جان بستنی‌‌های داخل فریزر می‌افتد تا با جویدن این خوراکی‌ها چند دقیقه‌ای سرگرم شود. اگر شما بتوانید راهی برای مشغول نگه‌داشتن منطقی و هدفمند دست و فکر دختر یا پسر کوچک‌تان پیدا کنید، خود‌به‌خود عادت پرخوری هم از سرش خواهد پرید.
بعد از خوردن غذا، زمانی که مطمئنید کودک‌تان سیر شده، انجام یک فعالیت خاص یا یک بازی جدید را به او پیشنهاد کنید البته برای پیدا کردن بازی مورد علاقه او باید کمی زحمت بکشید و حوزه‌های دوست‌داشتنی‌اش را کشف کنید. این‌طوری کوچولوها متوجه می‌شوند که لذت‌های دیگری هم در زندگی هست که کمی بیشتر از یک متر با یخچال فاصله دارند!