به گزارش امروله ،به نقل از خبرگزاری فارس، بهره‌برداری صحیح از منابع طبیعی کشور به خصوص نفت و گاز می‌تواند به عنوان پیشرانی برای حرکت رو به رشد اقتصاد ایران عمل کند. بررسی درآمدهای حاصل از منابع طبیعی ایران نشان دهنده این واقعیت است که صادرات مواد خام نقش پررنگی از این درآمدها داشته است و استفاده از این منابع مالی بعضا موجب انحراف از مسیر توسعه و بروز مشکلات جدی در ثبات اقتصادی شده است.
با این وجود این بینش در کشور به وجود آمده که ادامه مسیر خام‌فروشی با رویکرد گذشته میسر نیست و باید طراحی جدیدی برای بهره‌برداری از منابع طبیعی در کنار حفظ سهمیه صادراتی به وجود آورد تا ضمن ایجاد ارزش افزوده و اشتغال پایدار، کشور را از تکانه‌های اقتصادی، تهدید و تحریم مصون و محفوظ نگه داشت.
در این راستا برای اولین بار در برنامه ششم توسعه گام جدیدی در بهره برداری از منابع نفت و میعانات گازی برداشته شد. بر اساس بند الف ماده 44 قانون برنامه ششم توسعه باید ترتیبی اتخاذ شود که ظرفیت پالایشی کشور 2.7 میلیون بشکه در روز افزایش یابد.
از دیگر قوانینی که نشان از تغییر رویکرد کشور در بخش نفت و گاز دارد، «قانون حمایت از صنایع پایین دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه گذاری مردمی» یا قانون پتروپالایشگاه‌ها است که در سال 1398 در مجلس یازدهم مصوب شد و پس از طی مراحل مختلف و مشخص شدن طرحهای برگزیده اکنون به ایستگاه ابلاغ آیین‌نامه توسط هیئت وزیران رسیده و منتظر تعیین تکلیف دولت است.
*نقش تنفس خوراک در تسهیل تامین مالی ساخت پتروپالایشگاه
نقطه قوت قانون پترویشگاه‌ها، ایجاد سازوکار تنفس خوراک به عنوان یک راهکار خلاقانه و جذاب برای کمک به تامین مالی طرحهای برگزیده است. ایده تنفس خوراک درصدد است دارایی‌های غیرنقد نفتی را به عنوان اهرمی برای توسعه زنجیره ارزش نفت و میعانات گازی درآورده و مسیر کسب درآمد کشور را به سمت درآمدهای پایدار و مولد پتروپالایشگاهی تغییر دهد.
در این روش به محض بهره‌برداری طرح‌ها، این واحدها به مدت یک الی دو سال از خوراک رایگان بهره‌مند شده و هزینه خوراک را در سال‌های بعدیبه صورتاقساطی به صندوق توسعه ملی بازمی‌گردانند. قانون تنفس خوراک شرایطی را مهیا می‌کند که سهامداران طرحهای پتروپالایشی بتوانند از ابزارهای مختلف تامین مالی استفاده کنند و رفع تعهدات مالی پس از بهره برداری طرح برای شرکت آسان شود.
ارزش وام تنفس خوراک زمانی مشخص می‌شود که بدانیم هزینه خوراک برای یک مجتمع پتروپالایشگاهی بین 94 درصد تا 98 درصد هزینه‌های تمام شده محصول و بیش از 85 درصد درآمدهای عملیاتی است.این واقعیت نشان می‌دهد صنعت پتروپالایشگاه بیشترین تاثیرپذیری را از خوراک می‌پذیرد و کوچکترین تغییر در نرخ گذاری و کیفیت خوراک اثرات بزرگی را بر وضعیت مالی به جا خواهد گذاشت.
تصویر 1 وضعیت درآمدهای عملیاتی و هزینه تولید و خوراک شرکت‌های پالایشگاهی کشور در سال 1399 را نشان می‌دهد. طبق این تصویر سود پالایشگاه‌های داخلی تاثیرپذیری بالایی نسبت به نرخ خوراک دارد و این درحالی ست که خوراک این شرکت‌ها با درنظر گرفتن 5 درصد تخفیف تامین می‌شود.
تصویر 1
بنابراین وام تنفس خوراک مقدار قابل توجهی نقدینگی در اختیار پتروپالایشگاه قرار خواهد داد و سرمایه‌گذاری انجام شده در همان سال اول بازگردانده می‌شود.
به عبارت دیگر کل هزینه سرمایه گذاری (با روش‌ها و ابزارهای مختلف) به طور کامل با وام تنفس خوراک که دوره بازپرداخت 8 سال دارد، جبران و جایگزین می‌شود.
*بازخوانی 7 نمونه تامین مالی بزرگ از بازار سرمایه
به طور کلی چالش اصلی شرکت‌های پتروپالایشگاهی ذیل این قانون، تامین مالی ساخت است. ساخت پتروپالایشگاه هزینه سرمایه قابل توجهی نیاز دارد و همه امتیازات قانون مذکور به ویژه وام تنفس خوراک، برای زمانی است که پتروپالایشگاه با رعایت الزامات تعیین شده در قانون به بهره‌برداری رسیده و فرآورده‌های مد نظر را تولید کند.
در نتیجه شرکت‌ها باید راهکارهایی را جستجو کنند که در یک فضای رقابتی، منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کنند. بسته های تامین مالی پیشنهاد شده باید به الزامات تعیین شده قانون و آیین‌نامه اجرایی توجه کرده و بخشی از سرمایه مورد نیاز را از بخش مردمی تامین کنند.
مصطفی ناظمی کارشناس اقتصاد انرژیدر گفت‌‌و‌گو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در این باره می‌گوید: تجربه‌های موفق استفاده از ابزارهای مختلف مالی در بازارهای پول و سرمایه نشان داده که درصورت برنامه‌ریزی دقیق، منظم و دارا بودن پشتوانه فنی و مالی مناسب، تامین منابع مالی در مقیاس پروژه‌های پتروپالایشگاهی امکان‌پذیر است.
وی ادامه داد: با وجود ابزارهای مختلف تامین منابع، نظام تامین مالی در کشور اتکای بیش از حدی به وام و فاینانس خارجی دارد. از طرفی مهیا نبودن بستر تامین مالی در بازار سرمایه و ترس از مواجهه با سهامداران خرد، عدم استقبال ارکان بازار سرمایه با ورود پروژه‌های در حال ساخت یا نیمه تمام به بازار، نبود گنجایش کافی برای بازار بدهی و سهام نیز مزید بر علت است.
ناظمی اظهار داشت: از طرف دیگر نیاز ارزی پروژه‌ها و تامین ارز دشوار، وام‌های ارزی با شرایط مناسب صندوق توسعه ملی و وام‌دهی بی حد و حصر سیستم بانکی کشور که شرایط به مراتب آسانی نسبت به تامین مالی از مسیر بازار سرمایه دارد اجازه تغییر رویکرد تامین مالی به سمت بازار سرمایه را نمی‌دهد.
این کارشناس اقتصاد انرژی گفت: «انتشار اوراق بدهی مختلف اعم از اوراق اجاره، مشارکت و اوراق سلف فرآورده، انتشار اوراق قابل تبدیل، تامین مالی با پشتوانه قرارداد‌های پیش فروش فرآورده، ضمانتنامه و رتبه اعتباری،پذیره نویسیو انتشار انواع مختلف سهام در کنار اخذ وام و فاینانس بانکی و آورده بانیان پروژه از جمله راهکارهایی است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
جدول 1، برخی نمونه‌های موفق تامین مالی بزرگ با ابزارهای مالی ذکر شده در بازار سرمایه را نشان می‌دهد.
جدول 1- تجربه تامین مالی پروژه‌ها از بازار سرمایه
درحالی که شرایط برای ورود سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی فراهم نیست باید بتوان از ظرفیت نقدینگی داخل کشور در راستای رونق تولید استفاده کرد. استفاده از سرمایه های مردمی برای پیشبرد پروژه‌های عمرانی و صنعتی کشور، رویکرد درستی است که لازمه آن در درجه اول ایجاد جذابیت برای ورود شرکت‌ها و پروژه‌های مختلف به بازار و فراهم شدن بسترهای لازم توسط سازمان بورس اوراق بهادار است.
همچنین پروژه‌های مولد و سودآور نیز باید برای ورود به این بازار علاقه نشان دهند و همه تلاش خود را برای جلب نظر مردم و سرمایه‌گذاران به کار گیرند. تجربه اخیر پذیره‌نویسی شرکت پروژه تجلی توسعه معادن و فلزات نشان داد سرمایه‌های زیادی مترصد فراهم شدن فرصت‌های جذاب سرمایه‌گذاری هستند فقط باید جدیت کافی برای فراهم کردن شرایط و به نتیجه رسیدن تامین ملی وجود داشته باشد.